ترجمه
« و بدان اى پسرك من هر كس كه مركب سوارى او شب و روز باشد ، به وسيله آن سير مىكند ، هر چند در حال توقف باشد و راه مىپيمايد هر چند ايستاده و در آرامش باشد .
و به يقين بدان كه تو هرگز به آرمانت نرسى ، و هرگز مرگ از تو دست بر نمىدارد ، و تو راهى همان راهى هستى كه پيشينيانت رفتند ، پس زياد در طلب مال دنيا تلاش مكن ، و در آنچه كسب مىكنى نيكو كار باش ، زيرا بسا پىگيرى و تلاش كه باعث از دست رفتن سرمايه شود ، بنابر اين هر تلاشگرى به روزى نمىرسد ، و هر معتدل و خوشرفتارى نااميد نمىگردد . خود را از هر نوع پستى و زبونى بالاتر بدان ، هر چند كه تو را به نعمتهاى زيادى برساند ، زيرا هرگز برابر آنچه از جان خود مايه مىگذارى دست نخواهى يافت ، و بنده ديگرى مباش كه خداوند تو را آزاد قرار داده است . چه حسنى دارد آن خيرى كه جز با بدى به دست نيايد ، و چه خوبى دارد آن آسايش و رفاهى كه جز با دشوارى ميّسر نگردد ؟ مبادا مركبهاى سوارى طمع ، تو را با سرعت به سمت مراكز تباهى ببرند ، و اگر توانگرى ، بين تو و خداوند صاحب نعمت ، فاصله نمىافكند در پى مال برو ، زيرا تو نصيب خود را مىبرى و به سهم روزى خود مىرسى ، و اندكى كه از جانب خداوند پاك به تو برسد بزرگتر و ارزشمندتر از بسيارى است كه از طرف خلق او برسد ، هر چند كه همه چيز از آن اوست .
جبران آنچه بر اثر خاموشى و سكوت به تو نرسيده است آسانتر است از دريافتن چيزى كه به علّت حرف زدن از دست دادهاى ، و حفظ و نگهدارى محتواى ظرف در گرو محكم بودن بند آن است و نگهداشتن آنچه در دست دارى نزد من ،
بهتر است از خواستن آنچه كه در دست ديگران است ، و تحمّل تلخى نااميدى بهتر است از اميد بستن به مردم و تنگدستى همراه با پاكدامنى بهتر است از بىنيازى همراه با آلودگى به گناه ، و هر كسى سرّ خود را بهتر نگاه مىدارد . بسا كسى كه سعى در كارى مىكند كه به ضرر اوست . پرگو ، ياوهگو باشد ، و هر كه بينديشد بينا و هوشيار گردد ، همدم نيكوكاران باش تا از ايشان باشى ، و از بدان
[ 65 ]
فاصله بگير تا از آنها نباشى ، بدترين خوراك ، لقمه حرام است و زشتترين ستم ، بر ناتوان است ، آنجا كه مدارا كردن ، سختگيرى به حساب آيد ، درشتى و سختگيرى مدارا محسوب خواهد شد . بسا دارويى كه درد ، و بسا دردى كه دارو باشد ، چه بسا كسى پند دهد كه شايستگى ندارد و به طالب نصيحت خيانت كند . از اميد بستن به آرزوها حذر كن ، زيرا تمنيّات سرمايه كمخردان و ابلهان است ، و عقل همان برخوردارى از تجربههاست ، بهترين تجربههايت همان است كه تو را پند دهد ، از فرصت خود استفاده كن ، پيش از آن كه باعث تأسّف و اندوه شود . هر جوينده به مقصود خود نمىرسد ، و چنين نيست كه هر مسافرى باز گردد ، از جمله تبهكاريها از دست دادن توشه سفر و ضايع كردن آخرت است . هر كارى پايانى دارد ، آنچه مقدّر باشد به تو خواهد رسيد ، بازرگان خود را به زحمت و خطر مىاندازد بسا اندكى كه پربركتتر از بسيار است . يار و ياور فرد فرومايه و دوست شخص متّهم ،
سودى نمىبرد . تا وقتى كه روزگار بر وفق مراد تو است ، زمانه را آسان گير ، و خود را به خاطر اميد و طمع به بيشتر از آنچه دارى به خطر مينداز مبادا مركب نفست سركشى كند ، و خود را وادار كن تا با برادرت كه از تو جدا شده بپيوندى ، و همچنين بر دوستى وى به هنگام دورى از او ، و بر بخشش به وقت خوددارى او ، و به نزديكى هنگام دورى او ، و به نرمى در وقت درشتى او ، و بر پوزش و عذرپذيرى هنگام بدكارى او خود را وادار كن به طورى كه گويا تو برده او هستى و او بر تو حق نعمت دارد ، مبادا آنچه را كه گفتم در غير مورد به كار بندى ، و يا آن كه آنها را درباره كسانى كه لايق نيستند انجام دهى . با دشمن دوستت ، دوستى مكن كه در حقيقت با دوست خود دشمنى كردهاى ، برادر دينىات را چه خوب باشد يا بد صميمانه نصيحت كن ، خشمت را آهسته آهسته فرو خور ، زيرا من نوشابهاى شيرينتر و گواراتر از آن ، در نهايت نديدهام ، درباره كسى كه با تو به خشم و درشتى برخورد كند ، نرم باش ، زيرا ديرى نخواهد گذشت كه او نيز با تو نرم خواهد شد ، و با دشمنت نيكى كن ، كه آن شيرينترين نوع از دو پيروزى ( انتقام گذشت ) است . و اگر خواستى از برادر دينىات ببرى ، پس به مقدارى راه دوستى را باز
[ 66 ]
نگهدار كه او در صورت تمايل بتواند روزى از آن راه برگردد . و هر كه به تو گمان خير و نيكى داشته باشد ، در عمل به گمان او جامه عمل بپوشان ، و حق برادرت را مبادا ضايع گردانى ، به اعتماد دوستى كه بين تو و او وجود دارد ، زيرا در حقيقت ،
آن كسى كه حقش را ناديده گرفتهاى برادر تو به حساب نيامده ، و مبادا اعضاى خانوادهات در اثر رفتار تو بدبختترين مردم باشند ، با كسى كه از تو فاصله مىگيرد ، اظهار علاقه مكن ، و نبايد گسستن برادر دينى از تو بر پيوستن تو با او ، و بدى كردنش بر خوشرفتارى تو با او بچربد و قويتر باشد . و نبايد ظلمى كه ستمگر بر تو روا داشته است ، بزرگ جلوه كند ، زيرا او در حقيقت به زيان خود و سود تو شتافته ، و پاداش كسى كه تو را خوشحال كرده آن نيست كه تو او را غمگين سازى » .
