شرح

مقصود امام ( ع ) از علم مطبوع ، عقل بالملكه است ، يعنى استعداد به وسيله علوم بديهى و ضرورى براى رسيدن به علوم اكتسابى ، و مقصود از علم

[ 693 ]

مسموع ، همان شنيده‏هاى از دانشمندان است ، زيرا كسى كه چنين استعدادى را ندارد ، سودى از شنيده‏هاى خود از علوم نمى‏برد و از دستاورد خود بهره‏مند نمى‏شود .

بعضى گفته‏اند مقصود از علم مطبوع آن اصولى است مانند توحيد و عدالت خدا كه انسان به طبيعت عقل و فطرت مى‏داند ، و علم مسموع ، علوم شرعى است كه نسبت به اصول عقلى و فطرى ، به منزله فرع است ، زيرا فرع بدون اصل سودى ندارد .