ترجمه
« بدان اى پسرك من ، روزى دو قسم است : روزيى كه تو آن را مىجويى و روزيى كه آن تو را مىجويد ، كه اگر تو به طرف آن نرفته باشى ، او خود ، به تو خواهد رسيد ، چه زشت است كرنش هنگام نيازمندى و سختگيرى به هنگام بىنيازى . بهره تو از دنيايت آن است كه آرامگاه ابديت را بدان وسيله اصلاح كنى ،
و اگر بىتابى مىكنى به خاطر آنچه از دست دادهاى ، پس براى تمام آنچه به دست
[ 90 ]
نياوردهاى نيز بىتابى كن [ 36 ] . آن را كه نبوده است دليل براى آنچه بوده است ،
شمار ، زيرا امور همسانند ، بايد از كسانى نباشى كه پند و اندرز به آنان سود نبخشد ، مگر وقتى كه در آزار و رنج آنها بكوشى ، زيرا خردمند به ادب و موعظه پند گيرد و چهار پايانند كه جز به كتك زدن رام نگردند . غمهايى را كه بر تو وارد مىشوند با سپر صبر و باورهاى نيكو از خود دور كن ، هر كس از راه مقصد عدول كند از حقّ دور شده و ستمكار است ، دوست به منزله خويشاوند است ، دوست آن كسى است كه در غياب دوست هم راست باشد و هواى نفس شريك كورى و نابينايى است ، بسا دور كه نزديكتر از نزديك و بسا نزديك كه دورتر از دور است ، بيگانه و ناآشنا كسى است كه دوست نداشته باشد ، كسى كه از حقّ تجاوز كند رهگذرش تنگ است ، و هر كه در حدّ و مقام خود قانع باشد مقام او پايدار مىماند ،
محكمترين وسيلهاى كه مىتوانى به آن چنگ زنى وسيله مابين تو و خداست . هر كه درباره تو بىپروا باشد ، دشمن تو است . گاهى نااميدى نوعى دريافتن است ، آن وقت كه طمع باعث هلاكت شود . هر زشتى را نبايد فاش كرد ، و هر فرصتى به دست نيايد . بسا بينا كه راه راستش را گم كند و بسا نابينا كه راه رستگارى را بيابد .
بدى را تأخير انداز زيرا هر وقت بخواهى مىتوانى بشتابى ، بريدن از نادان برابر است با پيوند با خردمند . هر كس زمانه را امين گيرد ، زمانه به او خيانت كند ، و هر كس آن را بزرگ و مهم پندارد ، زمانه او را خوار گرداند . تير هر تير اندازى به هدف نمىرسد . با تغيير حاكم و سلطان روزگار تغيير مىكند . قبل از راه از همراه و بيش از خانه از همسايه جويا باش .
از گفتن سخن مضحك بپرهيز هر چند كه از ديگران نقل كنى ، از مشورت با زنها خوددارى كن ، زيرا انديشه ايشان ناتوان و ارادهشان سست و ضعيف است ،
و به وسيله حجاب و پوشش از ديدار نامحرمان چشم آنها را بازدار ، زيرا سختگيرى
[ 36 ] يعنى در هر دو مورد غم خوردن بيهوده است ، به قول رودكى شاعر :
اى آن كه غمگينى و سزاوارى
اندر نهان سرشك همى بارى . . .
شو تا قيامت آيد زارى كنى
كى رفته را به زارى باز آرى م .
[ 91 ]
حجاب براى ايشان نتيجه پايدار دارد ، و بيرون رفتن ايشان از خانه كم زيانتر نيست از وارد كردن كسى كه در مورد ايشان اطمينانى به او نيست ، اگر مىتوانى كارى كن كه زنان مردان ديگر را نشناسند ، و زن را بر آنچه به او مربوط نيست مسلّط مگردان ،
زيرا زن همچون گياهى است خوشبو نه انسانى قهرمان ، و در بزرگداشت او از آنچه در حدّ اوست تجاوز مكن ، او را به طمع مينداز كه واسطه ديگران شود ، و از اظهار غيرت و بدگمانى در آن جايى كه نبايد چنين باشى ، بپرهيز زيرا اين كار ، زن خوب را به نادرستى و زن درستكار و پاك را به بدانديشى وامىدارد . براى هر يك از زيردستانت كارى را تعيين كن كه او را نسبت به همان كار مؤاخذه كنى ، زيرا اين روش بهتر است تا اين كه كسى از آنها وظيفه خود را به ديگرى وانگذارد . و خويشاوندانت را گرامى بدار ، زيرا آنان به منزله بال و پر تو هستند كه بدان وسيله پرواز مىكنى و اصل نسب تو هستند كه به آنها باز مىگردى و دست قدرت تو هستند كه به وسيله ايشان به دشمن حمله مىبرى .
دين و دنيايت را به امانت نزد خدا مىسپارم ، و بهترين مقدّرات را هم در اين دنيا و هم در عالم آخرت براى تو از خداوند درخواست مىكنم . اگر خواست او بر اينها تعلق بگيرد . » .
