شرح
مقصود امام ( ع ) آن است كه هرگاه دنيا براى فراهم آوردن وسايل خوشبختى دنيوى ، با جاه و مال بر گروهى روآور شود ، مردم به آنها توجّه پيدا مىكنند و به خاطر علاقه و دلبستگى به دنيا ، با هر وسيله ممكن به ايشان نزديك مىشوند ، و اينان در نظر مردم خوب جلوه مىكنند ، در نتيجه اوصاف خوبى را كه در ديگران است هر چند كه در حقيقت آن طور نيستند براى آنها به عاريه مىگيرند ، به طورى كه نادان را به داشتن علم ، و اسرافكار را به داشتن سخاوت ، و
[ 9 ] سوره نساء ( 4 ) آيه ( 28 ) يعنى : و انسان ضعيف آفريده شده است .
[ 414 ]
بىباك را به دلاورى ، مىستايند ، و همچنين ، آدم پررو و بىحيا را به داشتن ظرفيّت و خوشخويى معرّفى مىكنند . و چه بسا كه روآوردن دنيا به ايشان نيز باعث آمادگى آنها براى كسب كمالات نفسانى و ملكات برجستهاى مىگردد كه هر چند آنان قبلا شايستگى براى هيچ يك از اينها را نداشتند اين كمالات صفات خوبى براى افراد پيش از آنها بوده است .
و احتمال دارد كه مقصود از اين نيكوييها ، خوبيهاى دنيوى از قبيل مركب سوارى ، لباس ، شكوه و حسن سياست و تدبير باشد ، و اين مطلب روشنى است . عاريه بودن اينها نيز به اعتبار ناپايدارى اينهاست . و همچنين وقتى كه دنيا بر حسب فراهم آمدن وسايل بدبختى بر گروهى پشت كند ، در برابر چشم مردم بد جلوه كنند ، به طورى كه اگر فردى از آنها داراى فضيلتى هم باشد ، مردم آن فضيلت را انكار و او را بر خلاف آن معرّفى كنند ، اگر در دنيا پارسا باشد ، او را به ريا و سمعه [ 10 ] نسبت دهند ، و اگر خوشخوى باشد به سبكى و بىحيايى معرّفى كنند ، و اگر شجاع و دلير باشد او را به بىباكى و ديوانگى نسبت دهند . و اين برگشت دنياست كه در حقيقت خوبيهاى خود را از آنان سلب كرده است ، چه بسا كه بدين وسيله شخص داراى فضيلت آماده رها كردن و يك سو نهادن فضيلت شود و متخلّق به خوبى مخالف آن گردد ، به حدى كه به طور كلى فضيلت از او رخت بربندد .
