شرح
جهاد با دست و زبان و دل همان انكار و ردّ منكر به وسيله آنهاست ، و جهاد با دست نخستين چيزى است كه باعث شكست مىشود ، از اين رو هدف نخستين دشمن ، از بين بردن قدرت دست و مقاومت با دست است ، در صورتى كه بتواند اين كار را بكند ، از بين بردن قدرت زبان سهل خواهد بود .
پس اگر بپرسى : چرا امام ( ع ) فرمود : « ثمّ بقلوبكم » جهاد با قلب را در آخر آورد ؟ در حالى كه معلوم است ، دشمن از دل آگاه نمىشود ، و قدرت از بين بردن جهاد به وسيله دل را ندارد .
در پاسخ مىگويم : مقصود امام ( ع ) آن است كه وقتى آنان در جهاد با دست و زبان شكست بخورند ، و مدّتى بر آنها بگذرد كه امر به معروف و نهى از منكر را ترك گويند و منكر مكرّر به گوشها ، چشمها و دلهايشان برخورد كند و با اين همه ، انكارى به عمل نيايد ، اين خود معناى شكست در جهاد با دل است .
