ترجمة
در اين هنگام كه حضرت از حقوق حكّام بر رعايا ، و رعايا بر حكّام ، و مردم بر مردم و از حقّ خدا بر بندگان سخن ميراندند ) ناگاه مردى از ياران آنحضرت عليه السّلام با سخنى طولانى ، آن جناب را پاسخ داده ، و ستايش بسيارى از وى كرده ، پيروى و فرمانبردارى خودش را بآنحضرت گوشزد كرد ، لذا حضرت عليه السّلام فرمودند :
آنكس كه جلال خدا نزدش بزرگ ، و پايگاه حقّ در دلش ارجمند است ، براى اين بندگى و ارجمندى خدا سزاوار است كه هر چه جز بزرگى خدا است ، نزدش كوچك باشد ( و جز خدا بزرگى نه بيند ) و سزاوارتر كس كه بايد خدايرا بزرگ بيند و بس ، كسى است كه نعمت خدا دربارهاش فراوان ، و احسان و نيكيش باو بسيار است ، چرا كه نعمت خدا بر هيچكس فراوان نشد ، جز اينكه ( بهمان اندازه ) حقّ خدا بر او بزرگ افتاده است ( و بايد شكر نعمت حقّ را بيشتر بجاى آورد ) و از زشتترين حالات فرمان روايان نزد نيكمردان آنست كه گمان دوستدارى فخر و خودستائى بآنان برده شده ، و كردارشان بخود خواهى حمل گردد ، و من ناخرسندم از اينكه بگمان شماره يابد ، كه من دوستدار كه ستودن و شنيدن ستايش فراوانتان را ( درباره خويش ) بشنوم ، و خداى را سپاس كه اينسان نيم ، و اگر هم خواهان بودم كه مرا بستانيد ، البتّه اين خواهش را براى فروتنى بدرگاه خداوند پاك كه بزرگوارى و ستودن را سزاوارتر است واميگذاردم ، اى بسا ستايش و مدحى كه مردم آنرا پس از كوشش در كارى شيرين ميپندارند ( و شما كه مرا در اجراء اوامر حقّه و احكام اسلامى مردى جدّى و كوشا مىبينند بحكم غريزه فطرى حق داريد كه مرا بستائيد ، تا من هم تشويق شده ، و در كار بهتر كوشش كنم ، لكن چون من بوظيفه وجدانى خويش رفتار كرده ، و اين كوششها را فقط براى خدا ميكنم ) پس مرا براى فرمانبردارى از خدا و رفتار نيكم با شما از ( براى ) باقيمانده حقوقى كه از پرداخت آنها نياسوده ، و واجباتيكه از اجرايشان ناگزيرم نيكو نستائيد و سخنانيكه با گردنكشان گفته ميشود با من نگوئيد ، و آنچه را كه از اشخاص خشم آلوده ( و خود سر در اثر
[ 614 ]
تسلّطشان بر شما از آنها ) پنهان ميسازيد ( و ياراى دم زدن نداريد ، اگر خداى نخواسته چنان چيزهائى از من ديديد نترسيد و ) از منش پنهان مداريد ، و بچاپلوسى و ستايش بيجا ( كه شخص را در كارهاى نيك كند ، و در كردارهاى زشت تند ميكند ) با من در مياميزيد ، و گمان نكنيد كه من انتظار بزرگى خويش را از شما داشته ، و اگر سخنى بحقّ دربارهام برانيد ، مرا گران و سنگين افتد ، چرا كه آنكه سخن حقّى دربارهاش گفته آيد ، يا بر او پيشنهاد دادگسترى و عدلى شود ، و بر او سنگين افتد ( البتّه ) بكار بستن حقّ ، و دادگرى بر او سنگينتر افتد ، بنابراين از حق گوئى يا مشورت در دادگسترى باز نايستيد ، زيرا من برتر از اينكه بخطا افتم نيستم ، و از كردار خويش ايمن نميباشم ، مگر اينكه خداوند بلطف عميم خويش ) كفايت كند از من آنچه را كه او بآن از من مالكتر و تواناتر است ( و اينكه حضرت در اينجا خويش را با آنمقام عصمت جزء خطاكاران شمردهاند از فرط عبوديّت بلكه عين عصمت است چنانچه يوسف صديق نيز در سوره 12 آيه 53 گويد وَ ما أُبَرِّءُ نَفسى إِنَّ النَّفسَ لَأَمَّارَةٌ بَالسُّوء إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّى من خويشتن را از بدى برى نميدانم ، چرا كه نفس امر كننده ببدى است ، مگر اينكه پروردگارم بمن رحم آورد ، و مقصد آن بزرگوار نيز اينست كه نعمت خدا شامل حال من شده ، و مرا از خطا نگهداشته است ، لذا فرمايد ) : جز اين نيست كه من و شما براى پروردگاريكه جز او پروردگارى نيست بنده و مملوكيم ، و آنچه را كه ما از خويش در آن اختيارى نداريم ، او از ما مالك و مختار است ، بيرون آورد ما را از جهل و نادانئى كه در آن بوديم ، و بسوى علم و دانشى كه صلاح ما در آن بود كشانيد ، گمراهيمان را برستگارى مبدّل كرد ، و پس از نابينائى بينائى بخشود ( در اينجا نيز حضرت ( ع ) همانطوريكه قانون خطبا است بطور اطلاق خويش را جزء جمع شمرده است ،
و منظورش اينست كه خداوند بر ما منّت نهاده ، و با وجود مقدّس رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله ، ما را از طريقه اسلاف خارج ساخت ) .
