ترجمة
از خطبههاى آنحضرت عليه السّلام است ( كه در آخر عمر شريفش ايراد و ياران را از جهاد نكردن با معاويه توبيخ و سرزنش ميفرمايد )
[ 97 ]
پس از ستايش خداوند عالم و درود بر پيغمبر اكرم ( ص ) بدرستيكه جهاد ( پيكار با كفّار ) درى است از درهاى بهشت كه خداوند آنرا بروى دوستان خاصّه خويش گشوده ، و لباس تقوى و پرهيزكاريست ،
( كه صاحب خود را از حوادث دو جهانى نگهدارى ميكند ) و زره فراخ دامن ، و سپر محكم خداوندى است ،
( كه هيچ شمشيرى باو كارگر نميشود ) پس هر كس جهاد را ترك گفته و از روى ميل و رغبت از آن سر باز زند خداوند لباس خوارى را بر او پوشانده و ببلاها و گرفتاريها و سرافكندگيها و بى اعتباريها مبتلايش كند عقل و خرد از دلش زايل حقّ از او بيزار انواع خواريها بدو روى آورده مراسم عدل و داد در بارهاش اجرا نگردد ( پس از آن ياران را نكوهش كرده فرمايد ) :
آگاه باشيد من تا چند شب و روز در پيدا و نهان شما را به پيكار اين قوم دشمن ( معاويه و يارانش ) بخوانم و تا كى بشما بگويم پيش از آنكه آنان بر شما حمله برند شما بر آنان بتازيد ( زيرا پيش دستى كردن بر دشمن نشانه دلاورى و بخانه و شهر پناهنده شدن علامت ترس و زبونى است ) بخدا سوگند هيچ مردمى در خانهاى خودشان جنگ كرده نشدند جز اينكه آن قوم ذليل و خوار گرديدند هيچيك از شما خود را مسئول جنگ ندانسته و هر يك دفاع از خصم را بعهده ديگرى گذاشته و خود را خوار كرديد تا اينكه دشمن بر سر شما تاخت و شهرهاتان را ( بقهر و غلبه ) تصرّف كرد ( ايمردم بيحسّ و خون سرد آخر ) اين برادر غامد است ( سفيان ابن عوف ابن مغفل از طايفه بنو غامد كه بدستور معاويه ) كه سپاهيانش بشهر انبار ريخته و حسان ابن حسان البكرى را كشته و سواران مدافع شما را از گرد آن شهر راندهاند شنيدهام مردى از آنان بر دو نفر زن كه يكى مسلمان و ديگرى اهل ذمّه ( و در پناه مسلمين ) بوده غارت برده خلخال و دست بند و قلاّده و گوشواره را از دست و پا و گردن و گوش آن دو كنده و برده است و هر اندازه آن زن مسلمان فرياد كرده و دادرس خواسته است فرياد و زاريش دشمن را از او باز نداشته است ( و دوستى هم بفريادش نرسيده است ) پس دشمنان از انبار با مال فراوان كوچ كردند در صورتيكه نه جراحتى بيكى از آنان رسيده و نه خونى از ايشان ريخته شد پس اگر مرد مسلمان از اين غصّه بميرد نه تنها مورد سرزنش واقع نميشود بلكه بنزد من خيلى بمورد و سزاوار است آه چه بسيار عجيب و شگفت انگيز است اين امر بخدا سوگند اين غم و اندوه دل را ميكشد كه اين قوم تا اين اندازه در باطل خويش استوار و شما تا اين درجه
[ 98 ]
در حقّ خويش سست ميباشيد تيره روزى و حزن و اندوه ملازم شما شد هنگاميكه هدف پيكان خصم واقع شديد آنها بر شما غارت ميبرند شما بر آنها غارت نمىبريد آنها با شما ميجنگند شما با آنها نمىجنگيد آنها خدا را معصيت ميكنند شما از آن معصيت خوشحال ميشويد هر وقت در فصل تابستان بشما گفتم بر آنان بتازيد گفتيد اكنون هنگام شدّت گرما است ما را بگذار تا گرما بگذرد ( گذاشتم تا گذشت ) در موسم زمستان گفتمتان بر دشمن يورش بريد گفتيد حال هنگام سختى سرما است صبر كن تا سرما از سر ما بر خيزد ( منكه ميدانم ) تمام اين عذرها از گرما و سرما براى فرار از جنگ است و شما ( مردم سست عهد سنگين دل ) اگر از سرما و گرما گريزان باشيد بخدا سوگند كه از شمشير دشمن گريزندهتريد اى نامردان بصورت مردى كه فكرتان مانند خواب كودكان ( پريشان ) و عقلتان همچون نو عروسان پرده نشين ( ضعيف ) است ايكاش من هرگز شما را نديده و نشناخته بودم چه شناختنى كه بخدا سوگند كارش بندامت و پشيمانى كشيده شده است و اندوه و غم در پى دارد خدا بكشد شما را كه ( مرا نزديك است بكشيد ) دلم را مجروح و خونين و سينهام را از غيظ و خشم آكنده ساخته جرعهاى غم و غصّه را بكامم ميريزيد سر پيچى و نا فرمانى شما از دستورات من رأى مرا تباه ساخت ( تصميماتم را خنثى گذاشت ) تا جائيكه قريش نشستند و گفتند پسر ابيطالب مرد دلاورى است لكن از علم جنگ بهره ندارد ( و بقوانين لشكر كشى آشنا نيست بروند ) خدا پدرشان را بيامرزد ( با اين حرفى كه گفتند ) آخر كدام يك از قريش در كار جنگ از من بيناتر و از حيث مقام ( سرهنگى ) بر من مقدّم ميباشند من هنوز دوران عمرم به بيست نرسيده بود كه ( بدرجه سپهسالارى لشكر اسلام نائل شده و ) قدم در ميدانهاى جنگ نهادم و اكنون سالم از شصت تجاوز كرده ( و در اينمدّت با پهلوانان و دليران دست و پنجه نرم كرده و بكلّيّه قوانين و فنون جنگى آشنا شدهام ) لكن كسيكه فرمانش برده نشود رأيى ندارد ( چون هر نقشه كه ترسيم ميكند عملى نميشود لذا زحماتش بى نتيجه ميماند ) .
