ترجمة
از خطبههاى آنحضرت عليه السّلام است ( كه در آن مردم را از بيوفائى دنيا آگاه كرده و بسوى آخرت سوق ميدهد .
پس از ستايش خداوند تعالى و درود بر محمّد مصطفى ( ص ) محقّق است كه جهان ( بر شما ) پشت كرده و وداع خويش را اشعار ميدارد و آخرت رو بسويتان نهاده و تشرّف خويش را باطّلاعتان ميرساند ،
[ 101 ]
( دنيا نزديك باتمام و اخرت در شرف رسيدن است پس از فرصت امروز استفاده كرده و براى فرداى آخرت توشه برداريد اى گروه مردمان ) آگاه باشيد امروز روز رياضت است و فردا هنگام سبقت و پيشى گرفتن بهشت ( جايزه ) براى پيش تا زنده و دوزخ پايان كار ( عقب مانده ) است ( هر كس امروز ستور نفس سركش را باعمال صالحه تربيت كرد فردا در ميدان اسب دوانى قيامت ميتواند با خيل سابقين پيش تازد و هر كس نفس را پروارى كرده از مسابقه و جايزه محروم و مركزش آتش است ) پس آيا نيست توبه كننده كه پيش از رسيدن مرگش توبه كند آيا نيست عمل كننده كه پيش از روز سختى براى رهائى خويش عمل كند آگاه باشيد شما در روزگار اميدوارئى هستيد كه در عقب آن مرگ و گرفتارى است پس هر كس در روزگار اميدواريش براى روز گرفتاريش عمل كند عملش باو سود بخشيده و اجل زيانش نرساند و هر كس در ايّام عملش پيش از رسيدن اجلش در عمل كوتاهى كند عملش خسران و اجلش باو زيان رساند آگاه باشيد در روزگار خوشى و ايمنى ( براى خدا با خضوع ) عمل كنيد همانطوريكه در ايّام گرفتارى ميكنيد و بدانيد من هيچ نعمت و نقمتى را مانند بهشت و دوزخ نديدهام كه خواهنده آن يك ( تا اين اندازه ) خواب و گريزنده از اين يك ( تا اين درجه ) از آن غافل باشد و ( باز هم ) بدانيد هر كه او را حق و درستى سود ندهد ناحق و باطل زيانش رساند و هر كه او را هدايت براه راستى نكشاند ضلالت بچاه گمراهيش در افكند ، آگاه باشيد شما بكوچ كردن ( از جهان و رفتن بسوى خدا ) مامور و ببر گرفتن زاد و توشه از آن دلالت كرده شدهايد ( و بهترين زاد و توشه تقوى است كه بايد از جهان بر گرفت ) اى مردم دو چيز است كه من از آن دو چيز سخت بر شما بيمناكم ( يكى ) دنبال نفس و هوى رفتن و ( ديگر ) آرزوهاى دراز داشتن پس حال كه در جهان هستيد از جهان باندازه كه فردا بتوانيد نفوس خويش را حفظ كنيد توشه برگيريد ( و حفظ كننده نفوس شما تقوى و اعمال صالحه است .
سيّد رضى عليه الرّحمة فرمايد : اگر در دنيا كلامى يافت شود كه آن كلام گردن كشان را بسوى زهد در دنيا بكشاند و بعمل از براى آخرت ناچارشان سازد البتّه همين كلام حضرت است و بس و در اين كلام براى بريدن رشته آرزوها ( از جهان ) و بر افروختن آتش زنههاى نصايح و جلوگيرى از قبايح كفايتى است و از همه شگفت انگيزتر اين فرمايش آن حضرت عليه السّلام است كه فرموده الا و انّ اليوم المضمار و غدا
[ 102 ]
السّباق ، و السّبقة الجنّة ، و الغاية النّار زيرا در اينكلام با وجود بزرگى لفظ و سترگى معنى و با تمثيل و تشبيهى كه مطابق با واقع است رازى است شگفت و معنائى است لطيف و آن اينست كه فرموده و السّبقة الجنّة و الغاية النّار زيرا براى اختلاف دو معنى دو گونه لفظ بيان فرموده لفظ سبقه را براى بهشت و لفظ غاية را براى نار و نفرموده و السّبقة النّار چنانكه فرموده است و السّبقة الجنّة زيرا كه لفظ استباق براى پيشى گرفتن بسوى امر محبوب و مقصدى مطلوب است كه آن بهشت است و اين معنى در آتش ( كه از آن بخدا پناه ميبريم ) موجود نيست پس جايز نبوده كه بفرمايد و السّبقة النّار بلكه فرموده و الغاية النّار زيرا غاية براى كسى است كه بدانجا منتهى ميگردد گاهى شادى نميآورد و گاهى شاد ميسازد پس تعبير از اين دو لفظ بهر دو معنى صلاحيّت دارد و اين كلمة غاية در اينجا مانند كلمه مصير و مال است كه خداوند متعال در قرآن كريم س 14 ى 30 فرمايد قُل تَمَتَّعُوا فَاِنَّ مَصيرَكُم اِلَى النَّارِ و جايز نيست در اينجا گفته شود فانّ سبقتكم الى النّار پس در اين سخن انديشه و تامّل كن كه باطنش شگفت انگيز و ژرفيش دور و لطيف است و بيشتر سخنان آنحضرت عليه السّلام همين طور است و در بعضى نسخهها است كه در روايت ديگرى سبقه بضمّ سين آمده و آن در نزد عرب مال يا متاعى است كه جايزه داده ميشود بشخص سبق گيرنده هنگاميكه سبقت ميگيرد و معنى سبقة بفتح و ضمّ سين بهم نزديك است زيرا سبقه بضمّ سين جزاى امر مذموم و نكوهيده نيست بلكه پاداش كار و امر محبوب و پسنديده است .
