ترجمة
از خطبههاى آنحضرت عليه السّلام است ( كه از اهل زمان خود شكايت كرده فرمايد ) اى گروه مردمان ( بدانيد ) ما صبح كرديم در روزگارى ستمكار و كفران نعمت كننده ( طبع مردم آن براى جور و ستم و كفران نعم خداوندى آماده است ) نيكوكار در آن بدكار شمرده ميشود و ظالم بجور و سركشى ميافزايد نه از آنچه دانستهايم بهره بر ميگيريم و نه از آنچه ندانستهايم پرسش ميكنيم از كارهاى خطرناك انديشه نمينمائيم تا اينكه بر ما وارد شود ( از گناهان دورى نميجوئيم تا آنكه نتيجه سوء آن عايدمان گردد ) پس در اين زمان مردم چهار دسته ميباشند اوّل كسيست كه واگذار نكرده است فساد را در روى زمين جز از راه بيچارگى و كندى شمشير و كم ثروتى دوّم كسيست كه شمشير ستم خود را از نيام بركشيده بدى خويش را بمردم اعلام كرده پياده و سوار لشگرش را جمع نموده خويش را براى شرارت آماده و حاضر ساخته دين خود را در راه متاع دنيوى كه منتظر آنست فاسد و تباه كرده يا سوارانى را پيشرو خود ساخته و يا ( مترصّد آنست كه ) بر منبرى بالا رود ( بوسيله خطبه خواندن خود را بمردم بنماياند ) بعدا بطور خطاب بشخص حاضر فرمايد ) چه بسيار بد تجارتى است اينكه جهان را قيمت نفس خويش دانسته و آنرا از آنچه در نزد خدا براى تو ذخيره شده عوض قرار دهى سوّم كسى است كه دنيا را بعمل آخرت طلب كرده و آخرت را بعمل دنيا خواهان نيست سكون و وقارى براى شخص خود قائل شده قدمها را نزديك بهم بر ميدارد و امان جامه را بالا زده خود را براى امانت آرايش كرده دين خدا را وسيله گناهان و معاصى قرار داده ( براى فريفتن مردم خود را بصورت عبّاد و زهّاد جلوه داده تا از اين راه كسب ثروتى بنمايد ) چهارم كسيست كه بواسطه كوچكى نفس و راه نداشتن بسوى مال و ثروت در حاليكه خواهان آن ميباشد گوشه گزيده و نداشتن وسيله او را از اقدام در كار بازداشته است
[ 109 ]
پس خود را بنام قناعت آراسته و بلباس اهل زهد زينت كرده در صورتيكه هيچيك از حالات شبانه روزيش باهل زهد و عبادت مانند نيست ( بيرون از اينچهار گروه ) دسته پنجمى مردانى باقى ماندند كه با ياد قيامت ديده از متاع جهان فرو پوشيده و خوف روز محشر اشگشان را جارى ساخته است پس اين دسته احوالشان داير بين رانده از ديار و ترسناك خوار و خاموش از سخن و دعا كننده با اخلاص و فرياد زننده از درد معصيت ميباشند تقيّه آنان را بكنج خموشى كشانده خوارى ( در انظار ) آنان را گوشهنشين ساخته پس آنان را بهره ( از جهان ) آب تلخ و شور زندگى است دهانشان ( از شكايت ) بسته دلهايشان ( از عطش آب شيرين عيش ) زخمدار است پند دادند ( مردم را ) تا خسته شدند مغلوب ( اهل دنيا ) شدند تا خوار گشتند كشته گشتند تا كم گرديدند پس دنيا ( ئى كه اين طور است ) بايد در نظر شما خوارتر از برگ مغيلان ( كه با آن پوست دبّاغى ميكنند ) و ريزهائى كه از پشم ميريزد باشد از احوال پيشينيان خويش پند گيريد پيش از آنكه آيندگان پس از شما از حال شما پند گيرند جهان سرزنش شده را واگذاريد زيرا كه جهان واگذاشت كسى را كه خيلى بيش از شما او را دوست ميداشت . ( سيّد رضى ( ره ) فرمايد ) :
ميگويم : نادانى اين خطبه را بمعاويه نسبت داده و شكّى نيست در اينكه اين خطبه از سخنان امير المؤمنين عليه السّلام است و كجا مرتبه طلا با خاك و آب شيرين با آب شور برابرى تواند كرد و دلالت نموده بر درستى اين سخن راهنماى ماهر و تشخيص داده آن را مشخّص بينا عمرو ابن بحر جاحظ كه اين خطبه را در كتاب بيان و تبيين بيان كرده پس از آن گفته اين كلام بكلام على عليه السّلام شبيهتر و بروش آنحضرت در تقسيم مردم و شمردن اصناف ايشان و خبر دادن از حالات آنها از مغلوبيّت و خوارى بقيّه و خوف لايقتر و سزاوارتر است و نيز ( در آن كتاب ) گفته ما معاويه را در كجا يافتيم كه در كلام خود راه زهّاد را پيش گيرد و برفتار عبّاد عمل كند .
