ترجمة
قسمتى از اين خطبه در بيان كيفيّت خلقت اشياء و اوصاف ذات حقتعالى است :
خداوند تعالى براى آنچه آفريده است ، اندازه معيّن فرموده ، و آن اندازه را محكم و متين قرار داده ( بطوريكه عمرها و روزيهاى خلايق ذرّه كم و بيش نخواهد شد ) پس از روى مهر ( بر طبق صلاح و صواب أمور ) آنها را منظّم كرده ، و هر يك را بخاصيّتى كه براى آن خلق شده بود مخصوص و متوجّه ساخت ( مانند اينكه سپهر ميچرخد ، خورشيد ميتابد ، ابر ميگريد ، چمن ميخندد ) پس هيچيك از آنها از جايگاه خويش قدم فراتر ننهاده ، و از رسيدن بانتهاء مقصد خود كوتاهى نورزيده ( وظيفه خويش را بخوبى انجام ميدهند ) و مأموريّتى كه طبق اراده خداوند تعالى بهر يك از آنها واگذار شده دشوار نشمرده ( و با كمال افتادگى بانجامش سرگرم است ) چگونه سر گرم نباشد در صورتيكه تمام كارها از مشيّت و قدرت او صادر ميگردد ( و كائنات طبق اراده او حركت مينمايند ) خداونديكه بدون بكار افتادن انديشه و بدون اينكه قبلا پيشبينى كرده و از تجربها و پيش آمدهاى روزگار استفاده نموده ، و يا اينكه در اختراع كارهاى شگفت انگيز جهان نياز بشريك و انبازى پيدا كرده باشد ، موجودات را ايجاد و آفرينش را بيافريد ، پس همينكه كار خلقت بامرش پايان يافت ، آفرينش فرمانش را پذيرفت ، و دعوتش را پاسخ داد ، آفريده ( را زهره و ياراى آن ) نبود كه در امرش كندى و در فرمانش سستى كند ( چرخ منظّم آفرينش قشنگ بكار افتاد ) كجى اشياء براستى گرائيد ، هر شيئى راه خود را پيمودن گرفت ، و بقدرت قادر بيچون ميان اضداد الفت افتاد ، و بطورى بهم پيوستند ، كه گسستنى در كارشان نيست ( صفرا و سودا و خون و بلغم در يك بدن دست اتّحاد بسوى هم دراز كردند بشر را
[ 221 ]
براه انداختند ، و هيچگاه هيچيك از اينها دست از عمليّات محوّله بخود بر نخواهد داشت ) و در ميان انواع گوناگون آفريدگان كه از حيث حدّ و اندازه ، غريزه و هيئت ( خلق و خوى و هيكل ) با هم مختلف بودند آن اسباب ( عشق و ميل و جذبه ) را برقرار كرد ( تا بدينوسيله حيات و نظام اجتماع تشكيل شد ) وه كه چه شگفت و محكم است صنعت خلقت خلايق كه خلاّق عالم آنها را طبق ميل و اراده خويش ابداع و ايجاد فرموده .
