فرموده است : و لقد بصّرتم ان ابصرتم و اسمعتم ان سمعتم و هديتم ان اهتديتم .
اين جمله امام ( ع ) اشاره است به جواب ديگرى و شباهت دارد به آنچه قبلاً به آن اشاره كرديم و آن بهانه اين است كه آنها وجود حجاب را مانع از مشاهده چيزى مىدانند كه باعث زارى و بىتابى است . توضيح مطلب اين است كه هر چند اكنون حجاب وجود دارد و حقايق پس از مرگ را پوشيده است ولى آنان بر آن حقايق واقفند و با عبرتها و مثلهايى كه بر زبان انبيا جارى شده است حقيقت براى آنها روشن است و مشكلات پس از مرگ را از كتب الهى و سنن انبيا فهميدهاند و با دلايل واضح و براهين قاطع آنها را دريافتهاند آن چنان كه گويا آنها را مشاهده كرده شكّى در آنها ندارند ، بنابراين حجاب نمىتواند براى آنها بهانهاى باشد .
در اين كه امام ( ع ) از بين حواسّ پنجگانه اختصاصاً شنيدن و ديدن را يادآورى فرمودهاند بدان خاطر است كه عبرت گرفتن براى امور آخرت به اين دو بستگى دارد . به كار بردن كلمه هدايت در جمله فوق اشاره به سهمى است كه عقل بدون دخالت ابزار در هدايت دارد ، و اين كه امام ( ع ) « ان شرطيّه » را سه بار در جمله خود به كار برده است به اين معنى است كه با وجود ديدن و شنيدن و
[ 6 ] سوره تكوير ( 81 ) : آيه ( 11 ) : در آن هنگام كه پرده از روى آسمان برگرفته شود و در آن هنگام كه دوزخ شعلهور شود ، در آن موقع هر كس مىداند چه چيزى را آماده كرده است .
[ 7 ] سوره ق ( 50 ) : آيه ( 22 ) : ما پرده از كارت برانداختيم و چشم بصيرت بيناتر شد .
[ 654 ]
هدايت شدن ، در دين و شنيدن و هدايتشان شكّ وجود دارد . و تمام جمله بيان تنفّر از ادامه غفلت آنهاست و يادآوريى اين نكته است كه در عبرت گرفتن بايد از خدا مدد خواست .
