بحث هشتم : درباره الفاظ ( معناى دلالت التزامى و تابعى لفظ مفرد و مركب )
لفظ مفرد هر گاه به دلالت التزامى بر معنايى دلالت كند دو صورت دارد :
1 يا آن معناى التزامى براى تحقّق معناى مطابقهاى لفظ شرط مىباشد ،
در اين صورت دلالت اقتضايى ناميده مىشود و داراى دو وجه است :
الف دلالت التزامى شرط تحقّق معناى مطابقهاى باشد ، مانند تهيه نردبان براى رفتن پشت بام وقتى كه رفتن به پشت بام امر شده باشد .
ب دلالت التزامى شرط شرعى باشد براى تحقّق معناى مطابقهاى مانند وضو گرفتن براى نماز هنگامى كه به نماز خواندن امر شده باشد 2 و يا دلالت التزامى تابع دلالت معناى مطابقهاى باشد ، مانند حكمى كه به عدهاى خاص اختصاص يافته باشد كه به دليل اختصاص يافتن ، از ديگر افراد نفى مىشود . مثلا اگر گفته شود دانشمندان حقوق ، بر امرى اقدام كنند ، به دليل اختصاص امر به دانشمندان حقوق ، به مفهوم تابعى حكم ، قيام از ديگر دانشمندان منتفى شده است .
دلالت التزامى لفظ مركب نيز داراى دو صورت است :
1 يا دلالت التزامى متمّم دلالت مطابقهاى است . مانند حرمت زدن پدر
[ 51 ]
و مادر به اين دليل كه اف گفتن بر آنها حرام است .
2 يا دلالت التزامى از توابع دلالت مطابقهاى است ، مانند اين آيه قرآن :
« فَالآنُ با شِرُوهُنَّ » تا پايان آيه كه مىفرمايد « حَتّى يَتَبيَّنَ لَكُم الخَيْطُ الاَبْيَض » ، كه مفهوم تابعى آن باطل نبودن روزه كسى است كه با جنابت وارد صبح شده است .
زيرا اگر اين دلالت مفهوم تابعى نباشد مىبايست آميزش با زنان در آخرين ساعات شب ، با وجود باقى بودن وقت ، حرام باشد .
