فرموده است : اليوم انطق لكم العجماء ذات البيان
امام ( ع ) جمله : عجماء ذات البيان ، را كنايه آورده است از عبرتهاى آشكار و پيشامدهايى كه بر افراد گنهكار و متمرّد از فرمان پروردگار وارد مىشد و نيز كنايه است از روشن بودن برترى فضل امام نسبت به آنها كه شايسته بود از آن وضع عبرت بگيرند و به مقتضاى فرمان خداوند كه آنها را به پيروى از فرمان امام ( ع ) وا مىداشت عمل كنند ، زيرا همه اين احوال امورى بودند كه زبان نداشتند و به همين دليل امام ( ع ) آنها را به حيوان گنگ تشبيه كرده است و براى آنها لفظ « عجماء » را استعاره آورده است و سپس آن را به « ذات البيان » توصيف فرموده زيرا زبان حال به آنچه امام ( ع ) مىگفت خبر مىداد و به وجوب پيروى از آن حضرت سخن مىگفت و شهادت مىداد و همين زبان حال راهنمايى و هدايتى بود بر آنچه در هر زمينه شايسته عمل كردن بود و اين است معناى بيان .
بنابراين منظور « بيان » زبان حال است و مثل اين است كه امام ( ع ) بىزبانها را به زبان آورده و آنچه مقتضاى حال آنهاست از زبان آنها بيان مىكند و هر كس به چشم بصيرت در آنها بنگرد اين حقيقت را در آنها مشاهده مىكند .
كلام امام ( ع ) به منزله اين ضربالمثل است كه مىگويند : از زمين بپرس ،
جويبارهايت را كه شكافته و ميوههايت را كه بيرون آورده ، اگر با زبان جوابت را ندهد با زبان پند جوابت را خواهد داد . و يا مانند مثلى است كه مىگويند : ديوار به ميخ گفت چرا مرا سوراخ مىكنى جواب داد از آن كه مرا مىكوبد بپرس .
بعضى گفتهاند : « عجماء » صفت كلمه محذوفى مىباشد و تقدير سخن اين است : الكلمات العجماء ، مقصود امام ( ع ) از « كلمات العجماء » رموزى است كه
[ 545 ]
در همين خطبه بيان شده است و همان كلمات را به حيوان تشبيه كرده است زيرا در حقيقت كلمات سخن نمىگويد و در عين حال براى نظر كننده مفيد است و از آنها برترين فايده را مىبرد ، بنابراين براى عبرت گرفتن داراى بيان مىباشد .
