شرح
من ( شارح ) در زبان اهل لغت فرقى ميان انشا و ابتدا نيافتم . هر يك از اين دو به معناى ايجاد كردن بدون سابقه و مدل است جز اين كه فرق ظريفى در معناى اين دو واژه بگذاريم تا كلام امام ( ع ) از تكرار محفوظ بماند به اين طريق كه گفته شود مفهوم انشاء ايجاد چيزى است كه مانند آن چيز سابقه نداشته باشد و مفهوم ابتدا ايجادى است كه قبل از آن سابقه ايجادى نبوده باشد .
جمله انشاى خلق و ابتداى آن ، اجمالا اشاره دارد به چگونگى آفرينش مخلوقات و قدرت خداوند متعال بعد از اين كه به اصل ايجاد به وسيله فطر
[ 291 ]
الخلائق بقدرته اشاره كرده است . و پس از دو فعل انشأ و ابتدأ براى تاكيد ، مصدر اين دو فعل يعنى « انشاء » و « ابتداء » را آورده است و صحّت اسناد انشاء و ابتداء به خداوند متعال روشن است ، به اين دليل كه چون خداوند متعال مسبوق به غير نيست ( چيزى بر خدا تقدّم وجودى ندارد ) پس اين كه سرچشمه ايجاد ، خداوند متعال است ، صدق مىكند . و چون جهان قبل از وجود خدا نبوده است ، قهرا ابتدا بودن خداوند براى جهان صدق مىكند .