سخن امام ( ع ) كه فرمود :
ورعوا الفجور و سقوه الغرور ،
استعارهاى زيباست ، زيرا كلمه « فجور » عبارت است از بيرون آمدن از ملكه عفّت و زهد و شكستن حدود عفّت و گرايش به افراط در جهت مخالف زهد ، و معناى زراعت افشاندن دانه در زمين است .
امام ( ع ) لفظ زرع را براى افشاندن بذر « فجور » در زمين دلها استعاره آورده است .
بعلاوه انتشار بذر و رشد آن در ميان مخالفان ديانت شباهت به رشد بذر و انتشار آن در زمين پيدا كرده است و قرينه ديگرى است براى استعاره ،
چون غرور و غفلت مخالفان ديانت به علّت عدولشان از راه راست و گرايش
[ 493 ]
آنها به انحراف و پرتگاههاى هلاكت است و سببى است كه آنها را به سركشى و افزايش نادرستى و تجاوزشان از راه مستقيم مىكشاند و لذا شباهت پيدا كرده است به آبى كه مايه زندگى ، زراعت و رشد و افزايش آن مىباشد . به اين دليل مناسب است لفظ سقى را كه ويژگى خاص آب است براى ادامه غرور استعاره آورده و غفلت و غرور را به آنها نسبت دهد . و چون نتيجه نهايى فجور در دنيا هلاكتشان به وسيله شمشير و در آخرت ابتلا به عذاب الهى است ناگزير نتيجه فجور با نتيجه زراعت شباهت پيدا كرده و لفظ درو را كه نتيجه نهايى زراعت است براى هلاكت آنها استعاره آورده و آنها را به درو شدن نسبت داده است .
جملات فوق علاوه بر زيبايى در استعاره ، بر ترصيع نيز دلالت مىكند .
وبرى ( ره ) گفته است اين كلام امام ( ع ) اشاره به خوارج است . قول ديگر اين است كه درباره منافقان ، وارد شده همچنان كه در بعضى نسخ بدان تصريح دارد . به نظر ما ( شارح ) احتمال دارد كه سخن امام ( ع ) شامل تمام كسانى مىشود كه مخالف آن حضرت بوده و از طاعتش ، با اين گمان كه ياورى دين را مىكنند و بدان پايبندند ، سرباز زدند . توضيح اين كه چنان كه دانسته شد ، فجور عبارت بود از بيرون رفتن از تعادل به طرف افراط و هر كه عدالت را كنار گذارد و ادّعا كند كه طالب حق است . در حقيقت از عدالت در طلب حق بيرون رفته و به غلّو و فجور گرايش پيدا كرده است ( و مشمول سخن حضرت مىشود ) و يقيناً قاسطين كه اصحاب معاويهاند ، و مارقين كه خوارجند و كسانى كه به اين دو روش معتقد باشند مصداق كامل سخن حضرتند ، زيرا همه آنها با گمان اين كه طالبان حق و يارى كنندگان دين هستند با حضرت مىجنگيدند .
