بحث دوّم كلمات در مورد مبدأ اشتقاق است
اشتقاق عبارت است از ساختن جملاتى كه در آنها از كلماتى كه در ريشه هم خانوادهاند استفاده شود ،
مانند سخن خداوند متعال : « فَاَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ القَيِّمْ » [ 24 ] و مانند سخن پيامبر ( ص ) : الظّلم ظلمات يوم القيامة ، « ستم موجب تاريكى قيامت ستمگر مىشود » . و مانند سخن على ( ع ) : جاهل خبّاط جهلات ، عاش ركاب عشرات ،
« نادان غرق در اشتباه كارى هميشه عقب مانده از زندگى است » . در اين مثالها اقم با قيّم ، ظلم با ظلمات ، جاهل با جهلات هم ريشهاند و باعث زيبايى كلام شدهاند .
گاهى كلماتى شبه مشتق وجود دارد و باعث زيبايى سخن مىشود ، مانند سخن خداوند متعال : وَ جَنَا الجَنَّتَيْنِ دان : قالَ اِنِّى لِعَمَلِكُمْ مِنَ القالِينْ [ 25 ] . در اين دو آيه شريفه ميان جنا و جنّتين ، قال و قالين شباهت اشتقاق وجود دارد در حالى كه از يك ريشه نيستند ، اما موجب زيبايى كلام شدهاند .
