ترجمه شرح نهج البلاغه ابن ميثم [2]
ج 2
ادامه برگزيده از سخنان آن حضرت
22 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
فصل اول
لغات
ترجمه
شرح
فانّ المرء المسلم . . . و معه دينه و حسبه
در زمينه اين كه عمل ، بايد براى رضاى خدا باشد و نه غير ، آن حضرت مىفرمايند : فانّه من يعمل لغير اللّه يكله اللّه لمن عمل له . . .
سخن امير المؤمنين ( ع ) درباره محصول دنيا و آخرت به اين جا كه مىرسد ، مىفرمايد : نسأل اللّه منازل الشّهداء و معايشة السّعداء و مرافقة الأنبياء :
سپس حضرت در ادامه بحث تربيتى خود خطاب به مردم مىفرمايد : ايّها النّاس . . . انّه لا يستغنى الرّجل :
نتيجه بحث :
فصل دوم
لغات
ترجمه
شرح
23 از خطبههاى آن حضرت است كه فرمود
لغات
ترجمه
شرح
24 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
ما هى الاّ الكوفة . . . الخ .
شرح اين فرموده حضرت : ان لم تكونى الاّ انت تهبّ اعاصيرك [ 4 ] ،
لعمر ابيك . . . به جان پدرت سوگند اى عمرو . . .
فرموده حضرت : انبئت بسرا . . . منكم :
فرموده حضرت : فلو ائتمنت احدكم . . . ان يذهب بعلاقته
عبارت آن جناب : اللّهم انّى قد مللتهم و ملّونى . . . ،
اگر منظور حضرت ، از : فابدلنى بهم خيرا . . .
أما و اللّه لوددت انّ لى بكم الف فارس من بنى فرس بن غنم
25 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
قسمت اول خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قسمت دوم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قسمت سوم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
26 از خطبههاى آن حضرت است
لغات
ترجمه
شرح
عبارت امام : و ان يضرب على قلبه بالأشهاب ،
فرمايش امام ( ع ) : لقد ملأتم قلبى قيحا
و افسدتم رأيى بالعصيان
للّه درّ ابوهم :
27 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
مطلب اول آن كه انسان نبايد دلبستگى به دنيا داشته باشد
مطلب دوم توجّه به سراى آخرت و بيدارى از لحاظ آمادگى براى آن است .
مطلب سومى كه از اين خطبه فهميده مىشود
مطلب چهارم توجه دادن به توبه پيش از فرا رسيدن مرگ است : افلا تائب من خطيئته قبل منيّته
مطلب پنجم اشاره به عذاب پس از مرگ و توجه دادن نفس به عمل پيش از روز گرفتارى و مرگ است
مطلب ششم : حضرت توجه مىدهند ، كه انسان نبايد در انجام دادن اعمال نيك حالت خوشى او ، با حالت ناخوشىاش فرق داشته باشد ،
مطلب هفتم : عبارت امام ( ع ) الا و انّى لم ار كالجنّة نام طالبها و لا كالنّار نام هاربها ،
مطلب هشتم : الا و انّه من لم ينفعه الحقّ يضرّه الباطل :
مطلب نهم : و من لا يستقيم [ 14 ] به الهدى يجرّبه الضّلال الى الرّدى
مطلب دهم : فرموده امام : الا و انّكم قد امرتم بالظّعن و دللتم على الزّاد
مطلب يازدهم امام ( ع ) هشدارى است بر ترسناكترين امورى كه بايد از آن بر حذر بود
28 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
و لا استراح قلب من قاساكم
اعاليل بأضاليل :
عبارت زيباى امام ( ع ) كه : مع اىّ امام بعدى تقاتلون ؟
اول : المغرور و اللّه من غرّرتموه
دوم : و من فاز بكم فقد فاز بالسّهم الأخيب
29 از گفتار آن حضرت است پيرامون كشته شدن عثمان
ترجمه
شرح
واژه « المستأثير بالشىء »
اين جمله از بيان حضرت كه : لو أمرت به لكنت قاتلا
عبارت : لو نهيت لكنت ناصرا ،
فرمايش : غير انّ من نصر . . . خير منى ،
فرمايش آن حضرت : و أنا جامع لكم امره الى قوله الأثرة
و للّه حكم واقع فى المستأثر و الجازع
30 از سخنان آن حضرت است به ابن عباس هنگامى كه او را به سوى زبير فرستاد تا او را پيش از جنگ جمل تشويق به اطاعت از خود و بازگشت كند
لغات
ترجمه
شرح
31 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
حضرت فرمود : انّا قد اصبحنا . . . حتّى تحلّ بنا
النّاس على اربعة اصناف . . . قلّوا
گروه اول كه همان دنيا طلبان قدرتمند بر گردآورى مال و منال و جاه و مقام باشند
دسته دوّم كسانى هستند كه دنيا را مىخواهند ، ولى نه ، توان به دست آوردن آن را دارند و نه براى تحصيل آن چارهجويى مىكنند .
دسته سوم افرادى هستند كه در به دست آوردن دنيا قدرت ندارند ، با اين كه تمام درها را زده
دسته چهارم ، گروهى هستند ، كه هر چند در پى به دست آوردن دنيا هستند ،
امّا دسته پنجم : اشخاصى هستند كه قصدشان رسيدن به قرب خداوند متعال است .
32 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فساق النّاس حتّى بوّاهم محلّتهم
قوله عليه السلام : أما و اللّه ان كنت لفى ساقتها . . . و لا خفت :
منظور از فرموده حضرت : ما ضعفت و لا جبنت
در ادامه خطبه مىفرمايد : و انّ مسيرى هذا لمثلها
فرمايش حضرت : ما لى و لقريش ؟ ،
قوله عليه السلام : و انّى لصاحبهم بالأمس كما انا صاحبهم اليوم
33 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است كه درباره ترغيب و تشويق پيروانش بر قيام و حركت كردن به سوى مردم شام و اطرافيان معاويه ايراد فرموده است . به دليل سستى و سهلانگارى كوفيان با سرزنش و ملامت مىفرمايد .
لغات
ترجمه
شرح
شرح عبارات
ويژگيهاى ناپسند كوفيان
قوله عليه السلام : غلب و اللّه المتخاذلون
قوله عليه السلام : و أيم اللّه الى قوله انفراج الرأس :
قوله عليه السلام : و اللّه انّ امرا الى قوله ان شئت
قوله عليه السلام : « يا ايّها النّاس » ، تا پايان خطبه ،
34 از خطبههاى آن حضرت است كه پس از جريان حكميت ايراد فرمود :
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : « الحمد للّه . . . الجليل »
قوله عليه السلام : « ليس معه اله غيره »
قوله عليه السلام : امّا بعد . . . النّدامة :
قوله عليه السلام : و ضنّ الزند بقدحه :
35 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است پيرامون ترساندن اهل نهروان
لغات
ترجمه
شرح
قد طوّحت بكم الدّار
و احتبلكم المقدار
قوله عليه السلام : و أنتم معاشر اخفّاء الهام سفهاء الاحلام :
و لم آت لا ابا لكم . . .
36 گزيدهاى از فرمايشات حضرت ( ع ) كه به منزله خطبه است .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : نطقت حين تعتعوا [ تمنّعوا ] :
قوله عليه السلام : و مضيت بنور اللّه حين وقفوا
قوله عليه السلام : و كنت اخفضهم صوتا و اعلاهم فوتا [ 2 ]
قوله عليه السلام : « فطرت بعنانها . . . »
قوله عليه السلام : لا تحرّكه القواصف . . . .
و سپس فرمود : لم يكن لأحد فىّ مهمز :
بخش سوّم گفتار حضرت اين است : رضينا عن اللّه قضاءه . . . .
فرمايش حضرت : اترانى اكذّب . . . .
« فنظرت فى امرى . . . »
37 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است .
ترجمه
شرح
فصل اول خود دو قسمت است :
اما قسم اول : شبهه آن است كه يا بظاهر حق جلوه كند
قسم دوم : موضعگيرى مردم نسبت به شبهه موضعى دوگانه است ،
فصل دوم كلام حضرت فما ينجو . . .
38 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
1 حضرت مىفرمايند به افرادى گرفتار شدهام كه فرمان نمىبرند .
2 فرموده است : لا ابا لكم الى قوله مرام :
39 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه درباره خوارج نهروان فرمود هنگامى كه شنيد آنها مىگويند « جز حكم خدا حكمى نيست » .
ترجمه
شرح
منظور از اين فرموده حضرت : كلمة حقّ يراد بها الباطل ،
امّا فرموده آن حضرت : « يعمل فى امرته المؤمن و يستمتع فيها الكافر »
منظور حضرت از « يبلّغ اللّه فيها الأجل » ،
و يجمع به الفيئ . . . القوى
آخرين فراز كلام حضرت در اين گفتار كه « حتّى يستريح برّ و يستراح من فاجر »
40 از خطبههاى آن حضرت است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و لا يغدر من علم كيف المرجع
سپس فرمودهاند و لقد اصبحنا فى زمان الى قوله الحيلة
قوله عليه السلام : ما لهم قاتلهم اللّه
41 از سخنان آن حضرت است
لغات
ترجمه
شرح
توضيح كلام آن حضرت الا و إنّ الدّنيا قد ولّت . . . صابّها :
فرموده حضرت : و لكل منهما بنون . . . يوم القيامه :
42 از سخنان امام ( ع ) است كه در زمينه پيشنهاد اصحاب براى جنگ با قاسطين ، به دنبال فرستادن جرير بن عبد اللّه بجلى به سوى معاويه ، ايراد فرموده است .
لغات
ترجمه
شرح
حضرت فرمود : فارودوا و لا اكره لكم الاعداد
حضرت فرمود : فلم ار لى الاّ القتال أو الكفر . . .
43 از سخنان آن حضرت است هنگامى كه مصقلة بن هبيرة الشيبانى به سوى معاويه فرار كرد ، بيان فرموده است . وى تعدادى اسير را از معقل بن قيس با پول بيتالمال خريدارى و آزاد كرد . وقتى كه حضرت پول را از او مطالبه نمود مقدارى از آن را پرداخت و بقيه را به بعد موكول و پس از چندى به شام فرار كرد .
لغات
ترجمه
شرح
44 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
با عبارت « غير مقنوط من رحمته » به اولين خصوصيّت ذات مقدس حق تعالى
امام ( ع ) با عبارت : « و لا مخلوّا من نعمته » به حالت دوّم اشاره فرموده ،
بويژگى سوّم خداوند با عبارت « و لا مأيوس من مغفرته » اشاره فرمودهاند .
امام ( ع ) بويژگى چهارم خداوند بدين بيان « و لا مستنكف عن عبادته » اشاره فرموده
امام ( ع ) دو ، ويژگى ديگر حق تعالى را كه موجب حمد و سپاس مىشود ، بدين عبارت الّذى لا تبرح منه رحمة و لا تفقد له نعمة بيان كردهاند .
45 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه هنگام حركت به سوى شام ايراد فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
46 از سخنان آن حضرت ( ع ) است درباره پيشامدهاى شهر كوفه
لغات
ترجمه
شرح
47 از خطبههاى امام ( ع ) است كه هنگام حركت به سوى شام ايراد فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
48 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
49 از خطبههاى آن حضرت است
لغات
ترجمه
شرح
50 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه به هنگام چيره شدن اصحاب معاويه بر آب فرات و بازداشتن ياران امام از نوشيدن آب ، ايراد فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
51 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
سپس مىفرمايند : فلم يبق منها الاّ سملة الى قوله لم ينقع
فازمعوا عباد اللّه الرّحيل . . .
پس از بيان اين حقيقت مىفرمايند : المقدور على اهلها الزوال :
امام ( ع ) عبارت : « و لا يغلبنّكم
52 از سخنان امام ( ع ) است كه درباره روز عيد قربان ايراد فرمودهاند
لغات
ترجمه
شرح
53 از سخنان آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
54 از سخنان آن حضرت ( ع ) است هنگامى كه يارانش تصور كردند حضرت در جنگ با شاميان كندى و درنگى دارد ايراد فرموده است .
لغات
ترجمه
شرح
55 از سخنان آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
سپس مىفرمايند : ( فلمّا رأى اللّه صدقنا الى قوله النّصر
آنگاه فرمودهاند : حتّى استقر الاسلام الى قوله اوطانه
فرموده است : و لعمرى لو كنّا نأتى الى قوله عود
56 از سخنان امام ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
سپس مىفرمايند : الا و انّه سيأمركم بسبّى الى آخره
57 از سخنان امام ( ع ) است خطاب به خوارج
لغات
ترجمه
شرح
58 از سخنان امام ( ع ) است هنگامى كه حضرت تصميم جنگ با خوارج داشت به آن حضرت معروض داشتند كه خوارج اينك از پل نهروان گذشتهاند
بخش اول خطبه
ترجمه
شرح
بخش دوم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
بخش سوم خطبه
ترجمه
شرح
59 از سخنان آن حضرت ( ع ) است هنگامى كه از جانب اصحاب اعلام خطر شد كه ابن ملجم قصد شهادت آن حضرت را دارد
لغات
ترجمه
شرح
60 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
ترجمه
شرح
61 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
سخن حضرت كه « فاتقو اللّه . . . »
حضرت فرموده است : و ابتاعوا ما بقى الى قوله عنكم ،
حضرت فرموده : « فترحلّوا فقد جدّ بكم »
سپس مىفرمايند : و استعدوا للموت فقد اظلّكم
آنگاه فرمودهاند : كونوا قوما صيح بهم فانتبهوا ،
فرموده است : و علموا الى قوله سدى ،
قوله عليه السّلام : و انّ غائبا الى قوله ، الأوبة
در تكميل همين موضوع امام ( ع ) فرمودهاند : فتزوّدوا . . . :
قوله عليه السلام : فاتّقى عبد ربّه . . . شهوته
سپس مىفرمايد : فأنّ اجله . . . شقوة
كلام امام ( ع ) : « نسئل اللّه تعالى . . . كأبة »
62 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
بخش اوّل سخن حضرت : الّذى لم يسبق الى قوله باطنا
2 قوله عليه السلام : كلّ مسمّى بالوحدة غيره قليل
3 قوله عليه السّلام : و كلّ عزيز غيره ذليل :
4 قوله عليه السلام : كلّ قوىّ غيره ضعيف :
قوله عليه السلام : كلّ مالك غيره مملوك
5 قوله عليه السلام : و كلّ عالم غيره متعلّم :
6 قوله عليه السلام : و كلّ قادر غيره يقدر و يعجر به
7 قوله عليه السلام : و كلّ سميع غيره يصمّ عن لطيف الاصوات و يصمّه كبيرها و يذهب عنه ما بعد منها :
8 قوله عليه السلام : و كلّ بصير غيره يعمى عن خفىّ الالوان و لطيف الأجسام :
9 قوله عليه السلام : و كلّ ظاهر غيره باطن :
10 قوله عليه السلام : و كلّ باطن غيره فهو ظاهر [ فهو غير ظاهر ] :
11 قوله عليه السلام : لم يخلق ما خلقه لتشديد سلطان الى قوله منافر
قوله عليه السلام : و لكن خلايق مربوبون و عباد اخرون
قوله عليه السلام : لم يحلل فى الأشياء فيقال هو فيها كائن .
قوله عليه السلام : لم يؤده خلق ما إبتدء ، و لا تدبير ما ذرء :
قوله عليه السلام : و لا وقف به عجز عمّا خلق ،
قوله عليه السلام : و لا ولجت عليه شبهة فيما قضى و قدّر
قوله عليه السلام : بل قضاء متقن و علم محكم
قوله عليه السلام : و امر مبرم
قوله عليه السّلام : المأمول مع النقم المرهوب مع النعم ، المرجوّ من النعم ( خ )
63 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه روزى در صفّين به يارانش ايراد فرموده است .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : عليكم بهذا السّواد الأعظم الى قوله رجلا . . .
قوله عليه السلام : و قد قدّم للوثبة يدا و أخّر للنكوص رجلا .
قوله عليه السلام : و انتم الأعلون الآيه . . .
قوله عليه السلام : و لن يتركم اعمالكم
64 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه بر ردّ استدلال انصار و مهاجرين ايراد فرموده است وقتى كه پس از وفات پيامبر ( ص ) خبر اجتماع مردم در سقيفه بنى ساعده به آن حضرت رسيد پرسيد كه انصار درباره خلافت چه مىگفتند ؟ عرض كردند نظر انصار اين بود كه دو امير يكى از انصار و ديگرى از مهاجران باشد . حضرت فرمود :
ترجمه
شرح
و امّا قوله : احتجّوا بالشّجرة و اضاعوا الثّمرة
65 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه پس از شهادت محمد بن ابى بكر ايراد فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : لما خلّى لهم الفرصة :
قوله عليه السلام : و لا أنهزهم الفرصة :
قوله عليه السلام : بلا ذمّ لمحمّد . . .
66 از سخنان آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و انّى لعالم الى قوله أودكم
قوله عليه السلام : اصرع اللّه الى آخره
67 از سخنان امام ( ع ) است كه در سحرگاه همان شبى كه هنگام صبح بر سر مباركش ضربت خورد فرمود
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : ملكتنى عينى : « چشمم بر من مسلّط گرديد »
قوله عليه السلام : ابدلهم بى شرّا لهم منّى :
68 از خطبههاى امام ( ع ) است در مذمت مردم عراق .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : كلاّ و اللّه .
قوله عليه السلام : و لكنّها لهجة رغبتم عنها و لم تكونوا من اهلها
قوله عليه السلام : ويل امّه
و قوله عليه السلام : كيلا بغير ثمن
قوله عليه السلام : و لتعلمنّ نبأه بعد حين
69 از خطبههاى امام ( ع ) است كه به مردم آداب صلوات فرستادن بر پيامبر را مىآموزد
لغات
ترجمه
شرح
فصل اول امام ( ع ) از جهت مجد و عظمت به سه اعتبار خداوند تعالى را ستوده است
فصل دوّم درباره پيامبر است
در فصل سوّم امام ( ع ) از اين جمله دعاء كه : اللّهم افسح تا آخر ، امورى را از خداوند متعال ، و به شرح زير مسئلت مىكند .
70 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه درباره مروان بن حكم به هنگام جنگ بصره فرموده است روايت كردهاند كه مروان را در جنگ جمل اسير گرفتند . مروان به امام حسن و امام حسين ( ع ) متوسل شد و آنها را شفيع گرفت كه در پيش امير مؤمنان ( ع ) وساطت كرده او را آزاد نمايد . ايشان شفاعت كردند و مروان آزاد شد . آن دو بزرگوار فرمودند اجازه بدهيد مروان با شما بيعت كند امام ( ع ) در پاسخ فرمود :
لغات
ترجمه
شرح
71 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه به هنگام تصميم گرفتن مردم براى بيعت با عثمان ايراد فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : لقد علمتم أنّى احقّ بها
قوله عليه السلام : و اللّه لاسلمنّ ما سلمت امور المسلمين ،
قوله عليه السلام : و لم يكن فيها جور الاّ علىّ خاصّة
قوله عليه السلام : التماسا لأجر ذلك . . .
72 از سخنان آن حضرت ( ع ) است هنگامى كه شنيد بنى اميه او را متهم به كشتن عثمان نمودهاند ايراد فرمود
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : او لم ينه الى ا و ما وزع
قوله عليه السلام : و لما وعظهم اللَّه به ابلغ من لسانى
قوله عليه السلام : أنا حجيج المارقين :
73 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
74 از سخنان امام ( ع ) است كه درباره رفتار نادرست بنى اميه ، با ناراحتى تمام ايراد فرموده است .
ترجمه
شرح
75 از سخنان امام ( ع ) است كه از خداوند طلب مغفرت مىكند و ضمنان چگونگى دعا كردن را به ما مىآموزد .
لغات
ترجمه
شرح
76 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است اين گفتار را امام ( ع ) به هنگام حركت به سوى خوارج در پاسخ فردى از اصحاب كه معتقد بود از علم نجوم دريافته است كه زمان براى حركت مناسب نيست و پيروزى نصيب نمىشود ايراد فرموده است
فقال عليه السلام :
ثم أقبل عليه السلام على الناس فقال :
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : أ تزعم إلى قوله الضّرّ
قوله عليه السلام : فمن صدّقك بهذا إلى قوله الضرر
قوله عليه السلام : ايّها النّاس إلى قوله برّ او بحر
قوله عليه السلام : فإنّها إلى آخره
77 از خطبههاى آن امام ( ع ) است كه پس از جنگ جمل در بدگويى از زنها ايراد فرمودهاند
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فاتّقوا شرار النّساء و كونوا من خيارهنّ على حذر
78 از سخنان آن حضرت ( ع ) كه در آن مردم را به ترك دنيا و سپاس از خدا تحريص فرمودهاند
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : أيّها النّاس . . . إلى قوله : عند المحارم :
قوله عليه السلام : بعد ذالك فان عزب عنكم إلى آخره :
قوله عليه السلام : فقد أعذر الى آخره
79 از سخنان امام ( ع ) است كه در توصيف دنيا فرموده است
لغت
ترجمه
شرح
80 از خطبههاى امام ( ع ) است كه به لحاظ بلاغت ، تعجبانگيزى الفاظ و بلندى معنا و مفاهيم آن غرّاء ناميده شده است . اين خطبه داراى بخشهاى مختلفى است و به شرح زير :
بخش اول خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : « احمده » الى قوله « نعمه »
قوله عليه السلام : و أو من به اوّلا باديا
قوله عليه السلام : و استهديه قريبا هاديا
قوله عليه السلام : و أستعينه قاهرا قادرا
قوله عليه السلام : و أتوكّل عليه كافيا ناصرا
قوله عليه السلام : و أشهد الى آخره
بخش دوم خطبه :
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فى قرار خبرة و دار عبرة :
بخش سوم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
بخش چهارم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : أخرجهم من ضرايح القبور و أوكار الطّيور و اوجرة السّباع و مطارح المهالك
قوله عليه السلام : حتى اذا تصرّمت الامور
قوله عليه السلام : تقضّت الدّهور
قوله عليه السلام : و أزف النّشور
قوله عليه السلام : أخرجهم من ضرائح القبور
قوله عليه السلام : و اوكار الطّيور
قوله عليه السلام : و مطارح المهالك :
قوله عليه السلام : سراعا إلى امره
قوله عليه السلام : مهطعين إلى معاده
قوله عليه السلام : رعيلا :
قوله عليه السلام : صموتا
قوله عليه السلام : قياما صفوفا
قوله عليه السلام : ينفذهم البصر :
قوله عليه السلام : و يسمعهم الدّاعى :
قوله عليه السلام : عليهم لبوس الاستكانة و ضرع الاستلام و الذّلة
قوله عليه السلام : قد ضلّت الحيل
قوله عليه السلام : و هوت الأفئدة كاظمة
قوله عليه السلام : و خشعت الأصوات :
قوله عليه السلام : و الجم العرق و عظم الشّفق
قوله عليه السلام : و ارعدت الأسماع لزبرة الدّاعى
بخش پنجم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
معنى « تضمير » در كلام امام ( ع ) كه ألا و إنّ اليوم المضمار و غدا السّباق
فراز ديگر سخن امام ( ع ) : خلّو لرويّة الأرتياد
بخش ششم خطبه
ترجمه
شرح
در كلام امام ( ع ) كه فرمود : فيا لها امثالا صايبة و مواعظ شافية ،
عبارت حضرت كه : لو صادفت قلوبا زاكية و اسماعا واعية و آراء عازمة و البابا حازمة ؟
قوله عليه السلام : فاتقو اللّه الى قوله . . . مقامه
منظور از كلام امام ( ع ) : « قدّم زاد أمامه »
قوله عليه السلام : فاتّقو اللّه عباد اللّه جهة ما خلقكم له ،
قوله عليه السّلام : و احذروا منه كنه ما حذّركم من نفسه
قوله عليه السلام : و استحقّوا منه ما اعدّ لكم بالتّنجّز لصدق ميعاده
بخش هفتم
فصل اوّل از بخش هفتم
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : جعل لكم إلى قوله بارفاقها .
قوله عليه السلام : و قلوب رايدة الى قوله سترها عنكم :
قوله عليه السلام : و خلّف لكم عبرا
قوله عليه السلام : قد غودر
قوله عليه السلام : و الأرواح مرتهنة بثقل اعبائها .
قوله عليه السلام : لا تستزاد من صالح عملها و لا تستعتب من سيّئى زللها
قوله عليه السلام : او لستم آباء القوم و الأبناء و اخوانهم و الأقرباء
قوله عليه السلام : تحتذون أمثلتهم
قوله عليه السلام : فالقلوب قاسيته عن حظّها .
قوله عليه السلام : كأنّ المعنّى سواها و كأنّ الرشد فى احراز دنياها
فصل دوم از بخش هفتم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فاتقو اللّه
امام ( ع ) جمله أظمأ الرّجاء هواجر يومه را كنايه از زيادى روزه ، در گرمترين روزها آورده است .
قوله عليه السلام : اوصيكم بتقوى اللّه
قوله عليه السلام : حتّى اذا استدرج قرينته و استغلق رهينته :
انكر ما زيّن الى آخره :
بخش هشتم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
6 قوله عليه السلام : حتّى إذا قام اعتداله و استوى مثاله نفر مستكبرا الى آخر .
7 ماتحا فى غرب هواه
10 « واو » در جمله : و المرء فى سكرة ملهية . . . معنى حال را دارد ،
قوله عليه السلام : رجيع وصب و نضو سقم
قوله عليه السلام : اقعد فى حضرته نجيّا لبهتة السؤال
13 قوله عليه السلام : لا فترة مريحة و لا قوّة حاجزة . . .
بخش نهم خطبه درباره چگونگى آفرينش انسان
لغات
ترجمه
شرح
81 از سخنان امام ( ع ) است كه در نكوهش عمرو عاص فرموده است :
لغات
ترجمه
شرح
1 بخش اول اين است كه امام ( ع ) در آغاز ادّعاى عمرو عاص را در حق خودش ، كه او مردى شوخ و بذلهگوست
2 قوله عليه السلام : امّا و شرّ القول الى قوله سبّته
قوله عليه السلام : فأىّ زاجر و آمر
3 بخش سوّم از فوايدى كه در اين كلام امام ( ع ) بدان پرداخته است ،
82 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است كه درباره توحيد ايراد فرموده است
بخش اول خطبه
ترجمه
شرح
بخش دوم خطبه پس از بيان صفات هشتگانه ذات مقدس حق تعالى امام ( ع ) فراز زير را ايراد فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فكأن قد علقتكم مخالب المنيّة .
قوله عليه السلام : و انقطعت منكم علايق الأمنيّة
قوله عليه السلام : و دهمتكم مفظعات الامور :
قوله عليه السلام : و السّياقة الى الورد المورود
قوله عليه السلام : و كلّ نفس معها سائق و شهيد
بخش سوم خطبه
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و لا يهرم خالدها و لا ييأس ساكنها
83 از خطبههاى امام ( ع ) است درباره اوصاف حق تعالى و ترغيب مردم به عبادت و بندگى ايراد فرموده است ، اين خطابه حضرت داراى چند بخش است
بخش اوّل خطبه :
ترجمه
شرح
بخش دوم خطبه
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و لا ترخّصوا لأنفسكم الى قوله المعصية
قوله عليه السلام : عباد اللّه الى آخره . . .
1 قوله عليه السلام : انّ انصح الناس لنفسه اطوعهم لربّه .
2 قوله عليه السلام : و انّ اغشّهم لنفسه اعصاهم لربه .
3 قوله عليه السلام : و المغبون من غبن نفسه .
4 قوله عليه السلام : و المغبوط من سلم له دينه
5 قوله عليه السلام : و السّعيد من وعظ بغيره .
8 قوله عليه السلام : و مجالسته اهل الهواء منساة للأيمان و محضرة للشيطان .
84 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است و داراى چند بخش مىباشد بخش اول در اوصاف پرهيزكاران ايراد شده است و چنين مىفرمايد :
بخش اول خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : يحلّ حيث حلّ ثقله و ينزل :
بخش دوم خطبه
ترجمه
شرح
بخش سوم خطبه
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فأين تذهبون الى منصوبة .
قوله عليه السلام : و بينكم عترة نبيّكم .
قوله عليه السلام : فأنزلوهم بأحسن منازل القرآن
قوله عليه السلام : و ردّوهم ورود الهيم العطاش .
قوله عليه السلام : ايّها النّاس . . .
قوله عليه السلام : فلا تقولوا بما لا تعرفون
قوله عليه السلام : و أعذروا من لا حجّة لكم عليه و انا هو :
قوله عليه السلام : ألم أعمل فيكم الى قوله من نفسى .
قوله عليه السلام : و أريتكم كرايم الأخلاق من نفسى :
قوله عليه السلام : فلا تستعملوا الرّأى الى آخره
بخش آخر خطبه ( در اين بخش از خطبه امام ( ع ) از چيرگى بنى اميه بر مردم سخنى رانده و زوال ملك ايشان را خبر داده است . )
لغات
ترجمه
شرح
85 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است
لغات
ترجمه
شرح
فقوله : امّا بعد الى قوله ببصير
قوله عليه السلام : و فى دون ما استقبلتم من عتب و استدبرتم من خطب
قوله عليه السلام : فما كل ذى قلب بلبيب الى قوله ببصير .
قوله عليه السلام : يا عجبا الى آخره
86 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است كه در اوضاع زمان جاهليت و ثبت پيامبر رحمت بيان فرموده است
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فاعتبروا عباد اللّه :
قوله عليه السلام : فهم بها مرتهنون .
قوله عليه السلام : و لعمرى الى قوله ببعيد :
قوله عليه السلام : و لقد نزلت بكم البليّة .
87 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است كه در آن اوصاف خداوند متعال را بيان فرموده و مردم را به انجام اعمال نيك اخروى ترغيب مىكند .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : اذ لا سماء الى قوله ذو اعتماد
قوله عليه السلام : يبليان كل جديد
قوله عليه السلام : الى ان تتناهى بهم الغايات :
قوله عليه السلام : عباد اللّه إلى آخره
قوله عليه السلام : و حاسبوه قبل ان تحاسبو
قوله عليه السلام : و تنفّسوا من قبل ضيق الخناق :
قوله عليه السلام : و انقادوا قبل عنف السيّاق
قوله عليه السلام : و اعلموا انّه من لم يعن على نفسه الى آخره
88 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است اين از خطبههاى امام ( ع ) است ، كه به خطبه اشباح ،
بخش اول : وصف اللّه تعالى
سند
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : لأنّه الجواد الّذى لا يغيضه سئوال السّائلين و لا يبخله الحاح الملحين .
بخش دوم خطبه : صفات ذات تعالى در قرآن
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : فاقتصر على ذالك :
قوله عليه السلام : و لا تقدّر عظمة اللّه على قدر عقلك فتكون من الهالكين
قوله عليه السلام : هو القادر الّذى اذا إرتمت إلى آخره
مقدّمه اوّل جمله : اذا ارتمت الأوهام لتدرك منقطع قدرته ، مىباشد .
مقدّمه دوم : عبارت : و حاول الفكر المبرّء من خطرات الوساوس است .
مقدّمه سوّم جمله : و تولهّت القلوب ، مىباشد .
مقدّمه چهارم عبارت : و غمضت مداخل العقول ، است .
قوله عليه السلام : و هى تجوب مهاوى سدف الغيوب متخلصة اللّه سبحانه .
قوله عليه السلام : فرجعت الى قوله عزّته
قوله عليه السلام : الّذى ابتدع الخلق على غير مثال الى قوله . . .
قوله عليه السلام : و أرانا من ملكوت قدرته الى قوله معرفته
قوله عليه السلام : و ظهرت فى البدايع الى قوله قائمة :
قوله عليه السلام : و اشهد انّ من شبّهك الى قوله بربّ العالمين
قوله عليه السلام : كذب العادلون الى قوله عقولهم .
قوله عليه السلام : و أشهد أنّ من ساواك بشىء من خلقك إلى قوله بيّناتك
قوله عليه السلام : و إنّك أنت اللّه الّذى لم تتناه فى العقول الى قوله مصرّفا
بخش سوم خطبه اشباح كه درباره خلقت و اندازهگيرى و تدبير امور بحث مىكند
لغات
ترجمه
شرح
فقوله عليه السلام : قدرّ ما خلق فأحكم تقديره
قوله عليه السلام : و دبّره فألطف تدبيره :
قوله عليه السلام : و وجّهه لوجهته الى قوله الى غايته :
قوله عليه السلام : و لم يستصعب إذ امر بالمضّى على إرادته :
قوله عليه السلام : و كيف و إنّما صدرت الأمور عن مشيئته :
قوله عليه السلام : المنشىء اصناف الأشياء إلى قوله عجائب الأمور :
قوله عليه السلام : فأتمّ [ فتمّ خ ] خلقه و أذعن لطاعته و اجاب الى دعوته .
قوله عليه السلام : و لم يعترض دونه ريث المبطىء و لا أناة المتلكّىء :
قوله عليه السلام : فاقام من الاشياء أودها إلى قوله و الهيئات .
سخن امام ( ع ) كه فرمود : ملائمته . . .
قوله عليه السلام : و فرّقها أجناسا مختلفات فى الحدود و الأقدار و الغرائز . . . .
قوله عليه السلام : بدايا خلايق احكم صنعها و فطرها على ما اراد و أبتدعها :
بخش چهارم خطبه اشباح كه در صفت آسمان ايراد شده است .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و نظم بلا تعليق الى قوله انفراجها
قوله عليه السلام : و وشّج بينها و بين ازواجها :
قوله عليه السلام : و ذلّل للها بطين بأمره الى قوله إنفراجها :
قوله عليه السلام : و ناداها بعد إذهى دخان فالتحمت عرى أشراجها و إفتتق بعد الإرتتاق صوامت ابوابها :
قوله عليه السلام : و اقام رصدا من الشّهب الثّواقب على نقابها
قوله عليه السلام : و امسكها من ان تمور فى خرق الهواء بايده و امرها ان تقف مستسلمة لأمره
قوله عليه السلام : و جعل شمسها آية مبصرة لنهارها و قمرها آية ممحوّة من ليلها
قوله عليه السلام : فأجراهما فى مناقل مجراهما و قدّر سيرهما فى مدارج درجهما
قوله عليه السلام : ليميّز بين اللّيل و النّهار إلى قوله بمقاديرهما
قوله عليه السلام : ثمّ علّق فى جوّها فلكها
قوله عليه السلام : و ناط بها زينتها من خفيّات دراريها و مصابيح كواكبها :
قوله عليه السلام : و أجراها على اذلال تسخيرها :
بخش پنجم خطبه اشباح كه در توصيف فرشتگان آمده است :
لغات
ترجمه
شرح
1 قوله عليه السلام : ثمّ خلق سبحانه الى قوله من الملائكة :
2 قوله عليه السلام : ملأ بهم فروج فجاجها و حشابهم فتوق أجوائها :
3 قوله عليه السلام : و بين فجوات تلك الفروج الى قوله المجد :
4 قوله عليه السلام : و وراء ذالك الرّجيج الّذى تستّك الى قوله حدودها :
5 قوله عليه السلام : انشأهم على صور مختلفات إلى قوله عزّته اختلاف
6 قوله عليه السلام : لا ينتحلون إلى قوله يعملون :
7 قوله عليه السلام : جعلهم فيما هنا لك إلى قوله و نهيه :
8 قوله عليه السلام : و عصمهم الى قوله مرضاته
9 قوله عليه السلام : و اشعر قلوبهم تواضع إخبات السّكينة :
10 قوله عليه السلام : و فتح لهم ابوابا ذللا إلى تماجيده :
11 قوله عليه السلام : و نصب لهم منارا واضحة على أعلام توحيده :
12 قوله عليه السلام : لم تثقلهم موصرات الآثام :
13 قوله عليه السلام : و لم ترتحلهم عقب الليّالى و الأيّام :
14 قوله عليه السلام : و لم ترم الشّكوك بنوازعها عزيمة ايمانهم و لم تعترك الظنّون على معاقد يقينهم .
15 قوله عليه السلام : و لا قدحت قادحة الأحن فيما بينهم :
16 قوله عليه السلام : و لا سلبتهم الحيّرة ما لاق من معرفته بضمائرهم الى قوله صدورهم :
17 قوله عليه السلام : و لم تطمع فيهم الوساوس فتقترع برينها على فكرهم :
18 قوله عليه السلام : منهم من هو فى خلق الغمام الى قوله لأبهم :
19 قوله عليه السلام : و منهم من خرقت أقوامهم تخوم الأرض السفلى إلى قوله المتناهية :
20 قوله عليه السلام : و قد استفرغتهم اشغال عبادته إلى قوله و شيجة خيفته :
21 قوله عليه السلام : فحنوا بطول الطّاعة اعتدال ظهورهم :
22 قوله عليه السلام : و لم ينفد طول الرّغبة اللّه مادّة تضرّعهم :
23 قوله عليه السلام : و لا أطلق عنهم عظيم الزّلفة ربق خشوعهم :
24 قوله عليه السلام : و لم يتولّهم الأعجاب الى قوله حسناتهم :
25 قوله عليه السلام : و لم تجر الفترات فيهم على طول دؤوبهم :
26 قوله عليه السلام : و لم تفض رغباتهم فيخالفوا عن رجاء ربّهم :
27 قوله عليه السلام : و لم تجفّ لطول المناجاة اسلات ألسنتهم
28 قوله عليه السلام : و لا ملكتهم الى قوله اصواتهم :
29 قوله عليه السلام : و لم يختلف فى مقاوم الطّاعة مناكبهم إلى قوله رقابهم :
30 قوله عليه السلام : و لا تعدو الى قوله الشّهوات :
31 قوله عليه السلام : قد اتّخذوا الى قوله برغبتهم :
32 قوله عليه السلام : لا يقطعون الى قوله و مخافته
33 قوله عليه السلام : لم تنقطع اسباب الشّفقة عنهم فينوا فى جدّهم
34 قوله عليه السلام : و لم تأسرهم إلى قوله إجتهادهم
35 قوله عليه السلام : و لم يستعظموا ما مضى من اعمالهم الى قوله وجلهم
36 قوله عليه السلام : و لم يختلفوا فى ربّهم بأستحواذ الشّيطان عليهم :
37 قوله عليه السلام : فهم اسراء الأيمان الى قوله و لا فتور :
38 قوله عليه السلام : و ليس فى اطباق السّموات الى قوله عظماء :
بخش ششم خطبه اشباح كه درباره چگونگى آفرينش زمين و ديگر خصوصيات متعلق به شگفتيهاى خلقت و نشان كنه قدرت حق تعالى است .
لغات
ترجمه
شرح بخش ششم خطبه اشباح
فصل اول در ستايش خداوند متعال به لحاظ آفرينش زمين در آب و خصوصيات ديگرى كه براى زمين مقرر شده است مىباشد .
بحث اول : درباره استعارهها ، تشبيهات و بحثهاى لفظيى است كه در كلام امام ( ع ) به كار رفته است
بحث دوّم : از محتواى كلام امام ( ع ) چنين استفاده مىشود كه خداوند آب را پيش از زمين آفريده
بحث سوم : اشاره كلام امام ( ع ) به گسترش يافتن زمين است ،
بحث چهارم : درباره آفرينش كوهها بر زمين و آرام گرفتن زمين بوسيله كوهها است .
بحث پنجم : در اين فراز پيرامون جريان يافتن چشمهها از كوه و مناطق ديگر زمين بحث مىشود
بحث ششم : پيرامون هوايى است كه خداوند متعال براى ساكنان زمين آماده كرده است .
بحث هفتم : درباره خلقت و آفرينش اهل زمين است
بحث هشتم : درباره ستايش حق تعالى است به اعتبار ايجاد ابرها ،
بحث نهم : اين بحث در ستايش پروردگار است بلحاظ گشودن راهها در مجراى كوه و اطراف آن .
فصل دوّم در تمجيد حق تعالى به اعتبار آفرينش آدم ، و گزينش او ،
فصل سوم در ستايش حق تعالى است به اعتبار اين كه او داناى به همه چيز است ،
فصل چهارم در ستايش و تمجيد خداوند متعال آمده ،
89 شرح خطبه در خصوص بيعت
ترجمه
شرح
فرمود : دعونى و التمسوا غيرى
قوله عليه السلام : و إنّ الآفاق قد أغامت و المحجّة قد تنكّرت
قوله عليه السلام : و اعلموا الى قوله عتب العاتب .
قوله عليه السلام : و ان تركتمونى الى آخره . . .
90 از خطبههاى آن حضرت ( ع ) است كه پس از جنگ نهروان و تار و مار شدن مارقين درباره فضايل خويش بيان كرده و ظلم و جور بنى اميه و زوال ملك آنان را خبر داده است
لغات
ترجمه
شرح
امام ( ع ) با توجّه به حوادث ناگوارى كه بر سر راه خلافت قرار گرفت مىفرمايد : أنا فقأت عين الفتنة :
قوله عليه السلام : و لم يكن ليجترى عليها احد غيرى :
قوله عليه السلام : فاسئلونى الى قوله و من يموت منهم موتا :
قوله عليه السلام : و لو قد فقد تمونى إلى قوله المسئولين :
قوله عليه السلام : ذالك :
قوله عليه السلام : اذا قلصت حربكم :
قوله عليه السلام : حتى يفتح اللّه لبقيّة الأبرار منكم
قوله عليه السلام : انّ الفتن اذا أقبلت تشبّهت :
قوله عليه السلام : ينكرن مقبلات و يعرفن مدبرات :
قوله عليه السلام : و يحمن حوم « حول خ » الرّياح
قوله عليه السلام : ألا إنّ اخوف الفتن عندى الى آخر :
قوله عليه السلام : عمّت خطّتها :
قوله عليه السلام : أصاب البلاء من أبصر فيها و اخطأ من عمى عنها :
قوله عليه السلام : نحن اهل البيت منها بمنجاة و لسنا فيها بدعاة
قوله عليه السلام : ثمّ يفرّجها [ يفرج خ ] اللّه و كتفريج الأديم الى قوله الاّ الخوف
قوله عليه السلام : حتّى تودّ قريش الى آخره
خطبه 91
بخش اول خطبه كه در ستايش خداوند يكتا و انبيا و اوليا ايراد فرموده است
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : الّذى لا يبلغه بعد الهمم و لا يناله حدس الفطن
قوله عليه السلام : الأول . . . الى آخره
بخش دوم خطبه : كه قسمتى از آن در توصيف انبيا الهى بويژه پيامبر اسلام و آل اطهارش مىباشد .
لغات
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : و استودعهم الى قوله خلف :
مقصود از : تناسخ الأصلاب لهم إلى مطهّرات الأرحام ،
محتمل است كه مقصود از : افضل مستودع و خير مستقر ،
قوله عليه السلام : كلّما مضى منهم سلف قام بدين اللّه منهم خلف
قوله عليه السلام : حتّى أفضت كرامة اللّه الى محمّد ( ص ) الى قوله امناءه
قوله عليه السلام : عترته خير العترة و اسرته خير الأسر
قوله عليه السلام : و شجرته خير الشجرة :
قوله عليه السلام : فهو ايام من اتّقى إلى قوله : لمعه :
قوله عليه السلام : سيرته القصد :
قوله عليه السلام : ارسله على حين فترة من الرّسل و هفوة من العمل
قوله عليه السلام : اعملوا رحمكم اللّه على اعلام بنيّة :
قوله عليه السلام : و الطّريق نهج يدعوا الى دار السّلام :
قوله عليه السلام : و انتم فى دار مستعتب :
قوله عليه السلام : و الصّحف منشورة الى آخره
92 در اين خطبه آن حضرت فضائل و ويژگيهاى زمان بعثت رسول بزرگوار را بيان مىكند .
ترجمه
شرح
قوله عليه السلام : قد استهو تهمر الأهواء :
قوله عليه السلام : حيارى فى زلزال من الامر و بلاء من الجهل .
قوله عليه السلام : فبالغ إلى آخره
خطبه 93
بخش اول از خطبههاى ديگر آن حضرت ( ع ) است كه در توصيف خداوند متعال و اوصاف پيامبر ( ص ) ايراد فرموده است .
ترجمه
شرح
بخش دوم خطبه : كه قسمتى از آن در توصيف ، رسول خدا ( ص ) مىباشد .
لغات
ترجمه
شرح
و « مماهد السّلامة »
در كلام امام ( ع ) : و قد صرفت نحوه افئدة الأبرار ،
قوله عليه السلام : اعزّ به الذلّة :
قوله عليه السلام : و كلامه بيان
قوله عليه السلام : و صمته لسان
94 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه در آن ياران خود را نكوهش و اصحاب رسول خدا ( ص ) را ستوده و مىفرمايد :
لغات
ترجمه
شرح
فقوله عليه السلام : و لئن أمهل الظّالم إلى قوله ريقه :
قوله عليه السلام : عجز المقوّم :
قوله عليه السلام : و اعضل المقوّم :
قوله عليه السلام : يا اشباه الإبل غاب عنها رعاتها كلّما جمعت من جانب تفرقّت من جانب آخر .
قوله عليه السلام : فان لبدوا :
قوله عليه السلام : و لقد رأيت اصحاب رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله الى آخره .
95 از سخنان آن حضرت ( ع ) است كه در آن از جور و ستم بنى اميه خبر داده است
لغات
ترجمه
شرح
2 قوله عليه السلام : ان لا يدعو عقدا الاّ حلّوه :
قوله عليه السلام : نبابه سوء رعيهم :
