قوله عليه السلام : أخرجهم من ضرايح القبور و أوكار الطّيور و اوجرة السّباع و مطارح المهالك
اين فراز سخن امام ( ع ) اشاره به گرد آمدن اجزاى پراكنده انسانها براى حضور در معاد دارد ، و روشن مىسازد كه همگان چه آنها كه در ضريح و قبرشان قرار داشته باشند و يا آنها كه خوراك پرندگان و درندگان شده باشند و يا آنها كه در صحنههاى پيكار بهلاكت رسيده و مفقود الأثر باشند و . . . از محلّ دفن و قرارگاه خود بيرون آمده ، اجزاى پراكنده بدنشان تركيب شده و در صحراى محشر حاضر مىشوند .
اگر اشكال شود كه ، هرگاه انسانى را انسان ديگرى بخورد ، و از راه تغذيه مقدارى از جسم اين ، ضميمه بدن آن ديگرى شود ، اعاده اين دو در قيامت چگونه است ؟ زيرا اجزاى مشترك با هر بدن كه محشور شود ، بدن ديگرى ناقص مىگردد . [ 2 ] در پاسخ اين اشكال مىگوييم : عقيده محقّقان از متكلّمين اين است كه هر بدنى اجزايى اصلى دارد كه از آغاز عمر تا پايان ، در آنها تغيير و تبديلى حاصل نمىشود . اجزاى ديگر بدن زايد به حساب مىآيند هر دو قسمت « اصلى و زايد » در قيامت مبعوث مىشوند . آنچه كه ضميمه بدن آكل مىشود ، اجزاى زايد بدن انسان است و در قيامت به مأكول باز مىگردد و اين زيانى به اجزاى اصلى بدن آكل وارد نمىكند . چون به اجزاى زايد بدن امورى اعتبارى هستند .
به نظر بعضى از فضلا اين گفتار امام ( ع ) را مىتوان به گونهاى تأويل كرد ،
كه با ادّعاى معتقدين به معاد روحانى تطبيق كند .
