قوله عليه السلام : لم يؤده خلق ما إبتدء ، و لا تدبير ما ذرء :
« به خاطر آفرينش موجودات خستگى بر خداوند راه نيافته و در اداره امور نياز به انديشه و فكر پيدا نكرده است . »
[ 3 ] به نظر مىرسد كه به هنگام نوشتن اين شرح ، خواجه طوسى حيات داشته است م .
[ 379 ]
خستگى درباره حيوانات قابل تصوّر است كه كارهايشان را به وسيله اعضا و جوارح انجام مىدهند . چون خداوند تبارك و تعالى جسم نيست و كارهاى خود را با وسايل و ابزار جسمانى انجام نمىدهد ، از جهت خلق و آفرينش خسته نمىشود .
امام ( ع ) به منظور مبالغه در عدم خستگى خداوند از ايجاد و خلق از جمله « ما ابتدأ » استفاده كرده است ، زيرا آغاز كار داراى سختى فراوانى است . تمام كردن كارى كه تازه شروع مىشود ، تدبير و انديشهاى كه براى بهبود آن لازم است ايجاب مىكند كه تمام جزئيات ذات و صفات آن شىء دائما از ريز و درشت ،
زير نظر گرفته شود ، و مطابق حكمت و توجّه خاص باشد .
كلام امام ( ع ) در عدم خستگى حق تعالى از خلقت و آفرينش ، شبيه آيه شريفه قرآن بيان اين حقيقت است : اَوَلَمْ يَرَوْا اَنَّ اللَّهَ الّذى خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرْضَ وَ لَمْ يَعى بِخَلْقِهِنّ [ 4 ] .
