قوله عليه السّلام : و انّ غائبا الى قوله ، الأوبة
به اين حقيقت اشاره دارد ، كه دنيا جايگاه غربت و محلّ سفر و كوچ كردن انسان است و مكان حقيقى او جائى است كه از آنجا سرچشمه گرفته و بدان باز مىگردد . امام ( ع ) بدين سبب به شب و روز جديدان اطلاق كرده كه هر كدام در تعاقب يكديگر پديد مىآيند ، و هيچ كدام با ديگرى اختلاف ندارند . و لفظ « حدو » را براى آنچه لازمه نو شدن باشد يعنى آماده شدن انسان را براى فرا رسيدن اجل استعاره آوردهاند ، كه شبيه آواز خواندن ساربان براى سرعت گرفتن شتران ، در پيمودن راه و رسيدن به منزل مقصود مىباشد .
به خوبى روشن است ، آن كس را كه شب و روز برايش آواز بخوانند ،
شتابان به مبدأ و موطن اصلىاش باز مىگردد .
برخى از شارحان نهج البلاغه ، منظور از « غائبا » را در كلام حضرت مرگ دانستهاند . ما مىگوييم ( شارحين ) ، هر چند اين نظر محتمل است ، امّا با عبارت « اوبه » كه به معناى بازگشت است سازگار نيست ، زيرا بر مرگ صفت آينده ، و رونده اطلاق نمىشود ، تا اوبه كه به معناى بازگشت كننده است درباره آن گفته شود .
حضرت با عبارت « قادم » به سعادت و شقاوت انسان هنگام ورود به پيشگاه خداوند اشاره فرمودهاند ، كه پس از جدا شدن از اين دنيا محقّق مىگردد .
زيرا سرانجام كار انسان يا رسيدن به سعادت هميشگى ، و يا به بدبختى و خسران دائمى است واژه « تدوم » بيانگر اين واقعيّت است ، دنيايى كه پايانش اين باشد ،
ايجاب مىكند كه انسان بهترين توشه را برگيرد ، تا به محبوبترين صورت دست يافته ، و از زشتترين و ناپسندترين حالت بدور ماند .
[ 355 ]
