قوله عليه السلام : و لعمرى الى قوله ببعيد :
با عبارت فوق امام ( ع ) مردم زمان خود را ، به مردم زمان فترت تشبيه كرده ، و اينان را همچون پدران
[ 660 ]
گناهكارشان دانسته ، احوال و زمان اينان را در امورى شبيه احوال و زمان گذشتگان ترسيم كرده است .
1 اى مردم پدران شما داراى چنان اعمال زشتى بودند حال و زمان پسران از احوال و زمان پدرانشان ، در انجام و ترك امور چندان فاصلهاى ندارد .
2 با اين كه رسول خدا ( ص ) چيزى از دستورات الهى را بگوش آنها نرسانده بود ، ولى من بسيارى از امور را براى شما بيان كردهام ، مع الوصف فرقى ميان شما و آنها ديده نمىشود ( بلكه مىتوان گفت حال اينان از حال پدرانشان زارتر است ، چه پيامبر آنها را ارشاد نكرده بود و اينان را ارشاد كرده است ) 3 تفاوتى ميان قدرت شنوايى شما با آنها نيست ( كه بهانهاى براى فرار از تكليف و وظيفه باشد ) 4 ساير اعضا و جوارحى كه گذشتگان داشتند و با آنها كسب كمال مىكردند ، در شما نيز هست با اين حال كسب كمالى در شما نيست .
5 شما در مورد آنچه پدرانتان نسبت به آنها جاهل بودند ،
چيزى نياموختهايد تا بدان سبب ميان شما با آنها فرقى باشد . 6 شما از دنيا چيز مطلوبى انتخاب نكرديد كه پدرانتان فاقد آن باشند ، و بدين سبب بر آنان مزيت پيدا كرده باشيد . خلاصه سخن اين كه اوضاع و احوال شما مانند اوضاع و احوال مردمان دوران فترت و نبودن رسول الهى است و صد البتّه كه با توجّه بهدايت و ارشاد رسول اكرم شمايان مورد توبيخ و ملامت هستيد .
مقصود امام ( ع ) از اين كه مردم زمان خود را شبيه ، مردم دوران فترت ، و رفتار و كردار اينان را چون رفتار و كردار آنان دانسته دو چيز است :
الف : ايجاد نفرت نسبت به معصيت كاران گذشته ، كه با دستورات الهى مخالفت كردند .
ب : تشويق و ترغيب ، به انتخاب كسانى كه فرمانبردارى از خدا و رسول
[ 661 ]
كردند زيرا وقتى كه ميان مردم زمان حضرت و پيشينيان مشابهت بر قرار شود ، در تمام خصوصيات و لوازم شباهت پيدا مىشود . بنابراين آن كه به معصيت كاران گذشته شباهت داشته باشد ، چون آنان به عذاب دردناك گرفتار مىشود ، و كسى كه به نيكوكاران سابق شباهت پيدا كند ، پاداش با ارزشى كه به آنها داده شود به اينان نيز داده خواهد شد .
