قوله عليه السلام : اوصيكم بتقوى اللّه
امام ( ع ) به سه اعتبار مجددا مردم را به پرهيزگارى تشويق مىكند .
1 چون مردم را از كيفر آخرت بيم داده است ، ديگر عذرى نخواهند داشت .
2 با دلايل روشن و براهين واضح ، حجّت را بر آنها تمام كرده است 3 از دشمنى ابليس و خصومت او همگان را بر حذر داشته است .
هر چند معناى ابليس در خطبه قبل توضيح داده شد ، امّا امام ( ع ) در اين خطبه ويژگيهايى را براى شيطان ذكر كرده است كه ذيلا به شرح آنها مىپردازيم .
الف : او مخفيانه در سينهها نفوذ مىكند ، مقصود نفس امّاره است كه همواره به بدى دستور مىدهد . لفظ « سينه » را مجازا در وسوسههاى باطنى به كار بردهاند . از باب ذكر مكان و اراده متمكّن .
ب : در گوشها به صورت نجوا سخن مىگويد : اشاره به چيزهايى است كه بعضى از شياطين انس سر بگوشى كرده حرفهاى بيهوده و غرور و فريبكارى را بديگران تلقين مىكنند . شرح اين موضوع در خطبه اول نيز داده شده است .
ج : شيطان گمراه كننده است يعنى مردم را از پيمودن راه حق باز مىدارد
[ 550 ]
و با وعدههاى دروغ و آرزوهاى دور و درازى كه به آنها مىدهد همه را وارد دوزخ مىكند .
د : بديها را در نظر آنها مىآرايد ، زشتى گناهان را براى مردم زيبا جلوه مىدهد .
ه : گناهان مهلك را براى مردم كم اهميّت نشان مىدهد . بدين توضيح كه آرزوى توبه را در دلها فزون مىسازد ، و از حكم عقل كه خداوند آمرزنده و بخشنده است براى چنين آرزويى كمك مىگيرد و يا به مثل مىگويد ، بديگران كه از تو وارستهترند و از مال دنيا فراوان دارند اقتدا كن و چندان در فكر آخرت مباش ، و از وسوسههاى ديگرى كه براى همگان روشن است .
