قوله عليه السلام : و ناداها بعد إذهى دخان فالتحمت عرى أشراجها و إفتتق بعد الإرتتاق صوامت ابوابها :
در اين عبارت حضرت دو معناى احتمالى وجود دارد .
احتمال اوّل : معناى دود بودن آسمان را قبلا دانستهاى ( نيازى به توضيح مجدّد نيست ) ندا كردن خداوند آسمانرا ، إشاره به فرمانبردارى و اطاعت آسمانهاست ، چنان كه خداوند تعالى فرموده است : فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً
[ 733 ]
اَوْ كَرْهاً قالَتا اَتَيْنا طآئِعينَ [ 1 ] . مقصود از « التحام » آسمان ضميمه شدن اجزاى داراى صورت ، با اجزاى صورت پذير است ، چنان كه دو طرف زنبيل يا اشيايى از اين قبيل ، با روابطى به يكديگر متصل مىشود . ( عرب درباره ارتباط يافتن اجزاى يك شيئى وقتى « تشريج عرى » مىگويد كه اجزاى آن شيئى نسبت به يكديگر حالت جذب و انجذاب داشته باشند ) منظور از باز شدن درهاى آسمان پس از بسته بودن آنها ، اين است كه گشايش درهاى آسمان ، موجب نزول رحمت خداوند شود و فرشتگانى كه تدبير اين جهان را به عهده دارند ، بواسطه نزول و حركت آنها ، انواع رحمت حق نزول مىيابد . بنابراين حركات فرشتگان شبيه درها مىباشد . چه همانها ، درهاى رحمت حق و كليدهاى جود خداوندىاند .
احتمال دوّم اينكه عرب آنچه را در بالا قرار داشته باشد ، آسمان مىگويد .
بنابراين ممكن است ، مقصود از آسمان معناى عام ، و شامل آسمان مورد نظر هم بشود . و جمله « و ناداها » اشاره به آسمان ابرها باشد ، و دود بودن آسمان منظور بخارى است كه پيش از انجماد شبيه دود مىباشد . لفظ دود ، از بخار استعاره آورده شده است .
اتّصال يافتن اجزاى مختلف آسمان ، اشاره به پيوستگى اجزاى بخار است كه بصورت ابر در آيد و ( باز شدن درهاى بسته ) كنايه از نزول باران ابرها باشد . چنان كه خداوند متعال فرموده است : فَفَتَحْنا اَبْوابَ السَّمآءِ بِمآءٍ مُنْهَمِرٍ [ 2 ] .
