36 قوله عليه السلام : و لم يختلفوا فى ربّهم بأستحواذ الشّيطان عليهم :
شيطان بر آنها تسلّط پيدا نمىكند تا با وسوسههاى او درباره پروردگارشان اختلاف كنند چون فرشتگان حق سبحانه تعالى را مستحقّ پرستش و عبادت مىدانند و اين حق را براى وى ثابت مىكنند ، شيطان بر آنها غلبه پيدا نمىكند ، چون بر ملائكه تسلّطى ندارد . بيان اين ويژگى براى سلب خصلتهاى بشرى از فرشتگان است . و باز اين عبارت حضرت : و لم يفرّقهم إلى قوله اخياف الهمم براى منزّه دانستن فرشتگان از خصوصيّات عارض بر بشر آمده است . خصلتهاى خاصّ انسانى عبارتند از :
الف قطع رابطههاى سوء و ناگوار مانند ترك رابطههائى كه از روى عداوت و ضديّت ناشى از خشم و شهوت پديد آيد .
ب حسد و بدخواهى : بحقيقت دانستهايد كه حسد و بدخواهى رذيلت نفسانى است و ريشه در بخل و حرص دارد و اساس اين دو ، نفس امّاره است ( و نفس امّاره در انسان وجود دارد ) .
ج انواع شكّ ريب و ترديدهايى كه در امور باطل به كار گرفته مىشود . و انسانها بدان مبتلا هستند : منظور از ريب در سخن امام شك و ترديدهاست و مراد از مصارف آنها و منظور از شعبههاى آن قسمتهاى گوناگونى است كه هر شك و شبههاى انسان را به باطل مىكشاند و آدمى از طريق شبههاى خاصّ بباطل روى مىآورد . امّا فرشتگان به ريب و شك گرفتار نيستند .
به يقين مىدانى كه منشأ همه شك و شبههها ، و هم و خيال است . و چون فرشتگان داراى نفس امّاره نيستند پس از تمام خصلتهاى سه گانه فوق پاك و منزّه مىباشند .
د به دليل اين كه معبود فرشتگان كه نهايت مطلوبشان مىباشد و جهت همّت آنها نيز يگانه است به چيزى ديگر توجّهى نداشته ، تفرقه و جدايى ندارند .
[ 765 ]
