19 قوله عليه السلام : و منهم من خرقت أقوامهم تخوم الأرض السفلى إلى قوله المتناهية :

برخى ديگر از فرشتگان گامهايشان تا منتهى اليه زمين پايين را شكافته و در آنجا قرار دارد . بى شباهت نيست كه اين دسته از فرشتگان آسمانى باشند .

لفظ « اقدام » يعنى گامها استعاره از دانش آنهاست كه بر تمام زمين پايين و اطراف آن إحاطه دارد وجه شباهت علوم با گامهاى روان و پوينده اين است كه علوم مورد علم يعنى معلوم را در مى‏نوردد و در آن جارى مى‏شود و به نهايت آن مى‏رسد .

[ 2 ] سوره زلزال ( 99 ) آيه ( 2 ) : زمين سنگينيهاى خود را خارج مى‏كند .

[ 754 ]

چنان كه گامها طىّ طريق مى‏كنند و به نهايت و مقصد حركت مى‏رسند . امّا تشبيه كردن فرشتگان به پرچمهاى سفيد آويخته در منافذ جوّ و هوا بدو دليل است .

الف سفيد بودن آنها به اين دليل است كه رنگ سفيد از كدر بودن و سياهى بدور است چنان كه دانش فرشتگان از آلودگى و تيرگى باطل و تاريكيهاى شبهه بدور مى‏باشد .

ب نفوذ و سرايت دانش آنها ، در اجزاى علوم چنان است كه پرچمها در هوا نفوذ مى‏كنند ، و در مجراى فضا به حركت در مى‏آيند .

امام ( ع ) در عبارت فوق به بادهايى كه گامها را در محدوده معيّنى نگاه مى‏دارند اشاره كرده است . مقصود حكمت الهى است كه به هر چيز آنچه سزاوار بوده ،

عطا فرموده و هر موجودى را در حدّ وجوديش محدود كرده است . منظور از وزش بادها ، زيبايى تصرّف و جريان آنها در مخلوق و مصنوعات خداوند مى‏باشد .