قوله عليه السلام : الّذى لا يبلغه بعد الهمم و لا يناله حدس الفطن
اين فراز از سخن امام ( ع ) شبيه فرازى است كه در آغاز خطبه اوّل آماده بود با اين تفاوت كه در خطبه عبارت چنين بود : الّذى لا يدركه بعد الهمم و لا يناله غوص الفطن در اين خطبه « غوص الفطن » به حدس الفطن تغيير يافته است .
« حدس » در لغت به معناى گمان و پندار آمده است . ولى در اصطلاح علما و دانشمندان اگر فكر و انديشه ، عبارت از حركت ذهن از مقصود به مبدأ و بازگشت از مبدأ به مطلوب باشد ، حدس همان حركت زيبا براى به دست آوردن حدّ وسط مىباشد ، بى آن كه خود را در به دست آوردن حد وسط دچار زحمت و مشقّتى كند ، يعنى در حدّ وسط سازى براى برهان به گمان بسنده مىكند ، و در حقيقت گمان يا حدس ايجاد شك مىكند و يقين آور نيست . با وجودى كه حدس و گمان در صدور حكم دستش باز است و با همه اعتباراتى كه دارد و بلندترين رتبه را در حدس زدن معنى دارد از رسيدن به ذات حق تعالى و دريافت كنه ذاتش ناتوان است . ( نه تنها كنه خدا را نمىتوان شناخت بلكه حدس هم نمىتوان زد ) ما در اين باره توضيح كامل دادهايم .
