قوله عليه السلام : ما لهم قاتلهم اللّه

در پايان خطبه حضرت كوفيان را نفرين كرده مى‏فرمايد : آنها را چه مى‏شود ؟ خداى بكشدشان . اين كلام حضرت

[ 228 ]

بصورت پرسش انكارى پس از كنكاش آنان از كار امام ( ع ) نفرينى بر عليه آنهاست كه بعنوان جنگ با خداوند اعلام شده است .

جنگ با خدا ، كنايه از دشمنى و دورى از رحمت خداوند است . روشن است كه فريب‏كاران حيله‏گر از رحمت خدا بدورند .

پس از بيان لعن و نفرين ، سخن امام ( ع ) باين حقيقت اشاره دارد كه ،

افتخار كردن آنها به زيركى در به كار بستن انواع فريب‏كارى ، فضيلت و برترى به حساب نمى‏آيد ، چه اين كه ، فريب كارى خيانت است ، افراد زيرك و تيزبين ،

انواع فريب‏كارى را بخوبى مى‏دانند ، ولى در عمل بدان اقدام نمى‏كنند ، زيرا از ناحيه خداوند ، مانعى بر سر راه داشته ، و نهى كردن حق متعال از فريب‏كارى ،

موجب ترك رذايل مى‏شود ، افراد با هوش و زيرك ، با شناخت راههاى حيله‏گرى آن را رها مى‏كنند . يعنى با وجودى كه فريب‏كارى را مى‏شناسند و بر انجام آن ، نيز توانايى دارند به دليل ترس و خشيت از خدا آن را ترك مى‏كنند .

ولى كسى كه حيله را بشناسد و اعتقاد به گناه بودن آن و تخريب پايه‏هاى دين نداشته باشد ، با امكان دست به انجام مى‏زند . اين دليل فضيلت حيله‏گر نيست . در حقيقت فضيلت از آن كسى است كه فريب‏كارى را ترك كرده و دين را استوار دارد . واژه قلّب و حوّل اشاره به خود امام ( ع ) دارد ، زيرا سرشت بزرگوارانه آن حضرت اقتضاى ترك فريبكارى و حيله‏گرى را داشته است .

[ 229 ]