سخن امام ( ع ) كه فرمود : ملائمته . . .
« ميان امور گوناگون متفاوت و متضاد رابطه و اتّصال بر قرار كرد » بدين معنى است كه خداوند ، ميان عناصر چهار گانه
[ 2 ] سوره قمر ( 54 ) آيه ( 50 ) : فرمان ما نيست ، مگر مانند چشم بر هم زدن .
[ 727 ]
( آب و آتش و باد و خاك ) كه در اصطلاح قدما طبايع چهارگانه مىناميدند با وجودى كه در چگونگى صفات متضاد هستند در مزاج واحد انسانى جمع آورى كرده است . ما درباره اين موضوع ، قبلا به تفصيل سخن گفتهايم .
عبارت و وصله لأسباب قرائنها ، اشاره به اين است كه موجودات از امورى كه لازمه وجودىشان باشد ، ( مانند هيأت ، شكل و غريزه و . . . ) جدا نيستند و بخوبى روشن است كه نزديكى دو چيز مستلزم نزديكى و اتصال اسباب وجودى آنهاست ، چه محال است كه موجود ، بدون اسباب تحقق وجودىاش ، استحكام و استوارى يابد . اتصال و استناد اشياء متّكى به كمال قدرت خداوند است ، زيرا او سبب ساز همه سببهاست .
بعضى از شارحان نهج البلاغه ، مقصود از « قرائن » را نفوس دانستهاند ، با توجّه به اين احتمال معناى اتصال اسباب بوسيله خداوند ، ارشاد خلق است به پرستش حق تعالى و آنچه لازمه معاش آدمى و جهت دادن او به سوى كمال مىباشد زيرا به مثل اگر كسى بگويد : « وصل الملك اسباب فلان » از اين جمله چنين فهميده مىشود كه ، پادشاه ارتباط شخص مورد اشاره را با خود بر قرار كرده و او را به پاداش و نعمت دادن ، مورد نوازش قرار داده است .
معناى احتمالى دوّم هر چند احتمال بدى نيست . امّا معناى احتمالى اوّل ظاهر و روشنتر است .
