فرمايش حضرت : ما لى و لقريش ؟ ،
به عنوان پرسشى انكارى كه چه چيز سبب اختلاف بين ما شده است مطرح گرديده . بدين معنى كه قريش به چه دليل فضيلت و برترى آن حضرت را منكر شدهاند و با اين عبارت راه را بر بهانه تراشيهاى آنها براى جنگ مىبندند . بدين توضيح كه قريش دليل براى به راه انداختن اين كارزار را ندارند . و بعد مىفرمايند : « من در آن زمان كه كافر بوديد با شما جنگيدم » اين سخن حضرت اولا اظهار حقّ و منّتى است بر آنان كه وسيله اسلام و ايمانشان را در آغاز فراهم آورده و بدين و ديانت راهنمايشان شده است ثانيا آنها را سرزنش مىكند كه مرام كفر داشتهاند ، وقتى كه امام ايمان داشته و در راه دين مىكوشيده است تا با اين تذكّر و يادآورى ، به فضيلت و برترى آن حضرت اقرار كرده و نعمتهاى خداوند را كه به وسيله آن جناب ، بدانها رسيده به خاطر آورند ، و از رويارويى باطلى كه عبارت از آشكارا انكار كردن مقام خلافت امام ( ع ) است شرم كنند . چه اين كه اگر آنها به انجام كارهاى زشت مبادرت ورزند و خود را سزاوار آن بدانند حضرت هم جلوگيرى از انجام كارهاى خلاف آنها را در حال حاضر وظيفه خود مىداند ، چنان كه در صدر اسلام اينان را از خلافكارى باز مىداشت و هدايتشان مىكرد . عبارت ديگر حضرت كه « با فريب خوردگان پيكار كردم » نيز براى تهديد دشمن آورده شده است .
به روايتى جمله حضرت به صورت فعل مضارع آمده و عبارت چنين است : و لا قاتلنّهم مفتونين ، « حتما با فريب خوردگان پيكار خواهم كرد . » در اين صورت تهديد مسلّمى است ، كه پيكار با آنها به دليل آشوبگرى و گمراهى در
[ 161 ]
دين ، انجام خواهد شد .
دو واژه « كافرين و مفتونين » در عبارت امام ( ع ) به صورت منصوب آمدهاند و بيان حالت و چگونگى وضع مخالفان را بيان مىكنند ، كه تذكّرى بر دليل كارزار با آنها باشد ، يعنى علّت جنگ من كفر كافران و فتنه آشوبگران است . و با اين بيان از ياران خود استقامت در راه دين ، و بازگشت گمراهان از گمراهى به سوى حقّ و وادار كردن شنوندگان به پايدارى در راه حق را مىطلبند .
