شرح عبارات
امام ( ع ) همواره سعى بر اين داشت كه ، پيروانش را براى جنگ با دشمنان بسيج كند ، ولى چون آنها ، در موارد زيادى از دعوت حضرت سر باز مىزدند و با تمرّد و خوددارى از فرمانبردارى و اطاعت حتّى او را مىرنجانيدند آنها را مورد خطاب ملامتآميز قرار داده ، با ايراد اين خطبه ، ناراحتى ، دلتنگى و نارضايتى خود را از رفتارشان اظهار داشته مىفرمايد : بس كه شما را ملامت كردم خسته شدم . اين نوع گفتار از ناراحتى شديد حكايت دارد . خطاب حضرت به كوفيان كه : آيا به جاى آخرت دنيا را گرفتهايد و خوارى را بجاى عزّت نشاندهايد ؟ پرسشى به گونه انكار بر رفتار آنها ، كه موجب انگيزش بر جهاد گردد . چه اين كه پيكار در راه خدا ،
مستلزم اجر اخروى و بزرگوارى مىگردد . ولى ترس از دشمن و كنارهگيرى از نبرد ،
هر چند در بيشتر موارد ، زمينه سلامتى و بقاء در دنيا را فراهم مىآورد ، امّا به بهاى طمع بستن دشمن به پيروزى خود ، و خوار ساختن طرف مقابل تمام مىشود .
بنابر اين قيام نكردن براى دفع دشمن ، بمنزله اين است كه آخرت را بدنيا سودا كنى و خوارى را بجاى عزت بنشانى ، اين همان چيزى است كه خرد سالم نمىپذيرد .
در عبارت حضرت كلمه « عوضا و خلفا » بعنوان تميز منصوب بكار رفتهاند .
[ 169 ]
اذا دعوتكم الى جهاد عدوّكم . . . لا تعقلون اين كلام امام ( ع ) استدلالى است بر عليه آنها و سرزنشى است درباره اخلاق زشت كوفيان كه به هنگام فراخوانى آنان به جهاد از خود بروز مىدادند ، آن رذايل اخلاقى عبارت بود از :
