ديگر ، سؤالتان اين بود كه آيا نوع جوهر در وسط اشتداد باقی است يا نه ؟
ما جواب می دهيم مقصودتان از باقی است ، چيست ؟ مقصود اين است كه‏
ماهيتش باقی است يا مقصود اين است كه وجودش باقی است ؟
اگر مقصود اين است كه اين وجود عينا وجود اول است ، می‏گوييم آری وجود
باقی است ، باقی است به معنای اينكه وحدتش وحدت حقيقی‏اش محفوظ است‏
، چرا ؟ چون وجود يك وجود واحد مستمر است ، ( بنابر حركت توسطی يك‏
وجود واحد مستمر است و بنا بر حركت قطعی وجود متصل ممتد است ، و وجود
متصل ممتد به يك اعتبار باقی است ، يعنی همانی كه شروع شده است همان‏
است كه ادامه دارد و اتصال دارد ) . پس اگر مقصود اين است كه اين وجود
مشتد همان وجودی است كه شروع شده وحدت وجود است يا كثرت وجود ؟
می‏گوييم وجود واحد است .
و اما اگر مقصود شما ماهيت و ذات باشد ، می‏گوييم : ما ثابت كرديم كه‏
در هر حركت اشتدادی انقلاب ذات صورت می‏گيرد ، يعنی در عين اينكه وجود
واحد است در هر آنی دارای ماهيتی است . پس لايبقی نوع .
بنابراين ، سؤال شما كه آيا در وسط اشتداد نوع باقی است يا نه ،
جوابش اين است كه از نظر وجود همان است و از نظر ماهيت نه آنست .
در عين حالی كه در مطلب دوم گفتيم تبدل ذات صورت می‏گيرد ، در مطلب‏
سوم گفتيم يك شی‏ء واحد است كه من اوله الی آخره باقی است ، هم تبدل‏
ذات شده است ، هم شی‏ء واحدی است كه باقی است ، يعنی وجود واحد متصل‏
ممتد است و وحدتش محفوظ است ، و در ماهيت هيچ وحدتی محفوظ نيست ، از
اينجا معلوم می‏شود سه مطلبی كه مرحوم آخوند ذكر كرد ، و سه نتيجه ای كه‏
از حركات اشتدادی گرفت ، ( اصالت وجود ، انقلاب ذات ، و جامعيت‏
اضداد ) ، دو تای اخيرش از اصل اولی استنباط می‏شود ، يعنی اصالت وجود
است كه به ما اين امكان را می‏دهد كه انقلاب و تبدل ذات را در حركات‏
اشتدادی بپذيريم و جامعيت اضداد

446