همين قبول اشديت است ولی در مقوله " أين " و در مقوله " وضع "
مطلب ظاهر نيست .
پس آيا ما دو جور حركت در طبيعت داريم : حركت تكاملی و حركت غير
تكاملی ، اشتدادی و غير اشتدادی يا هر حركتی مساوی است با اشتداد و
تكامل . اگر هر حركتی مساوی است با اشتداد و تكامل ، در حركت وضعی و
أينی كه اشتداد و تكامل نيست ؟
يك جسم كه از اينجا حركت می‏كند و می‏رود آنجا ، آيا در مكان اشتداد و
تكامل پيدا كرده ؟ اشتداد كه نيست ، پس حقيقت مطلب چيست ؟
مرحوم آخوند در اينجا همين قدر می‏گويد كه : حق اين است كه مقوله "
أين " و " وضع " هم قبول اشتداد می‏كنند ولی به تزيد و تنقص تعبير
می‏كنند ، و هيچ توضيحی در اطراف اين قضيه نمی دهند و بعد می‏فرمايند مما
يقبل التزيد والتنقص ، يعنی گاهی قبول تزيد و تنقص می‏كند و اين بدان‏
معنی است كه گاهی قبول نمی كند ، و باز نتيجه اين می‏شود كه بعضی حركات‏
اشتدادی است و بعضی اشتدادی نيست ( 1 ) .
اكنون بپردازيم به تزيد و تنقصی كه مرحوم آخوند گفته است و هيچ توضيحی‏
در اين باره نداده اند نه ايشان و نه محشين . ظاهرا مقصودش از تزيد
سرعت حركت باشد ، يعنی يك شی‏ء در حركت " أينی " و يا " وضعی "
اش قبول سرعت می‏كند . اگر مقصود اين باشد موضوع سرعت يا بطء به اشتداد
مقوله ربطی ندارد ، بحث در اشتداد مقوله است ، لذا به نظر ما بيان‏
مرحوم آخوند بيان كافی ای نيست ، و ظاهرا قابل توجيه هم نمی باشد .
اصل مطلب باقی می‏ماند كه آيا اصل حركت مساوی است با اشتداد و تكامل‏
يا نيست ؟ در اينجا يك حاشيه ای است كه امضاء حاجی را دارد ولی سبك‏

پاورقی :
1 - در عبارت " اسفار " ( چاپ جديد ) عبارت بصورت " مما يقبل‏
التزيد والتنقص " نيست و بصورت " فان كلا منهما يقبل التزيد والتنقص‏
" می‏باشد ، و استاد ضمن تقرير مطلب از خارج ، عبارت كتاب يادشان‏
نبوده است .

409