در اين فصل مرحوم آخوند قسمت اول يعنی " فی تقسيم القوه المحركه "
را خيلی مختصر بيان كرده است ، زيرا اين قسمت مقدمه قسمت دوم يعنی "
فی اثبات محرك عقلی " است . و اما تقسيمات قوه محركه :
1 - اولين تقسيم قوه محركه ، تقسيمی است كه بوعلی در اواخر مباحث‏
حركت مفصلا بيان كرده است ، در اين تقسيم محرك به دو قسم تقسيم می‏شود :
محرك با لذات و محرك بالعرض . البته وقتی خود حركت به بالذات و
بالعرض تقسيم شود ، محرك و متحرك نيز به همين دو قسم قابل تقسيم است‏
. بالذات يعنی " بلاواسطه حيثيت تقييديه " وبالعرض يعنی " بواسطه‏
حيثيت تقييديه " يا به تعبير ديگر بالذات يعنی بلاواسطه فی العروض و
بالعرض يعنی مع الواسطه فی العروض .
توضيح مطلب اينكه همانطور كه در اصول هم بحث می‏شود ، اتصاف يك شی‏ء
به يك صفت دو جور ممكن است . در يك حالت " الف " به صفتی چون "
ج " متصف می‏شود و از آن جهت اين اتصاف صورت می‏گيرد كه الف واقعا و
بدون واسطه چيز ديگری صلاحيت اين صفت را دارد . يعنی متصف واقعی بدون‏
مجاز خود الف است مثل زوجيت اربعه . درحالت ديگری ، الف نوعی اتحاد
و جودی دارد با چيزی كه آن چيز " ب " باشد ، و " ج " صفت " ب "
است ولی از آن جهت كه الف و ب با يكديگر متحدند ، حكم احدالمتحدين را
به ديگری ميدهيم و الف را هم به جيم متصف می‏كنيم . مثلا اگر شخصی هم‏
ملكة طبابت را داشته باشد

پاورقی :
>
قبلا نيز گفتيم در اسفار بی انضباطيهائی مشاهده می‏شود ، ولی اين بی‏
انضباطی تنها در عنوان فصل دوازدهم است . در فصل دوازدهم اگر چه عنوان‏
" فی اثبات المحرك الاول " بود ، ولی مطلب اساسی آن فصل اثبات اين‏
بود كه : " ان كل متحرك له محرك غيره " : اختلاف ميان عنوان و معنون‏
در فصل دوازدهم به اين دليل است كه همانطور كه گفتيم مسأله اثبات محرك‏
كه همان نظريه معروف محرك اول ارسطوئی است ، مبتنی بر چهار اصل است‏
كه يكی از آن اصول اين است كه " ان كل متحرك له محرك غيره " ، بهمين‏
دليل عنوان فصل را " فی اثبات محرك الاول " گذاشتند ولی مطلب درباره‏
يكی از اصول برهان آن است ، ولی عنوان اين فصل با معنون خود بيشتر تطبيق‏
می‏كند تا فصل دوازدهم .

152