فصل ( 23 ) حركت در چه مقولاتی واقع می‏شود و در چه مقولاتی واقع نمی‏شود

( 1 )

عنوان اين فصل اينست كه : " ای مقولة تقع فيها الحركة و ای مقولة من‏
المقولات لاتقع فيها الحركة " . بنا را بر اين می‏گذاريم كه مقولات همان‏
ده مقوله ارسطوئی است ، چون تأثيری در مطلب ندارد كه مقولات چند تا
است ، فرض می‏كنيم همان جوهر و نه مقوله عرضی است . آيا در همه اين ده‏
مقوله حركت ممكن است ؟ اين سؤال معنايش اينست كه : آيا اين ده مقوله‏
همه به نحوی هستند كه نسبت متحرك با اين مقوله بحيثی باشد كه له فی كل‏
آن فرد منتزع من المقولة ؟ يعنی آيا ممكن است حركتی داشته باشيم و معنای‏
اين حركت اين باشد كه متحرك در هر آنی فردی از جوهر را بالقوه دارد ، و
همچنين مقولات ديگر را .
مرحوم آخوند مطلب را اينجور عنوان كرد كه حركت از نظر اينكه ضعيفة
الوجود است به 6 چيز تعلق دارد . كه بدون اين 6 چيز تحقق پيدا نمی كند :
يكی فاعل يعنی ما عنه الحركة ، يكی قابل كه ما به الحركه ( و در بعضی‏
اصطلاحات نادر ، ما له الحركة ) و سوم مبدأ حركت كه ما منه الحركة و
چهارم منتهای حركت كه ما اليه الحركة و پنجم مقوله ای كه متحرك در آن‏
حركت می‏كند يعنی ما فيه

365