بود ، اما درباره امكان چطور ؟ 3 - امكان حادث است يا مبدع ؟ بعد از ماده نوبت میرسد به " امكان " . در مورد امكان استعدادی چهمیتوان گفت ؟ در مورد امكان استعدادی معمولا میگويند كه امكان استعدادی و استعداد يكچيز است وقتی به ماده نسبت دهيم " استعداد " و وقتی به صورت نسبتدهيم " امكان " ناميده میشود . چنين چيزی كه به اعتباری امكان و به اعتبار ديگر استعداد ناميده میشود، ماهيتش چيست ؟ در بعضی جاها تصريح میكنند كه از مقوله كيفيت است ،كيفيت استعدادی و در بعضی جاها تصريح میكنند كه از مقوله اضافه استيعنی يك تناقضی در كلماتشان وجود دارد . حاجی بيانی دارد كه میخواهدبگويد هر دو درست است . حاجی میگويد : در اينجا دو چيز وجود دارد ، يكیاستعداد كه در ماده است و از مقوله كيف است ولی همين استعداد ملزوميك اضافه است كه آن امكان استعدادی است . ولی اين گفته حاجی درستنيست چون ما راهی برای اثبات دو چيز نداريم ، و راه اثباتی كه در اينجاهست همان برهانی است كه ذكر شد و اين برهان دو چيز را اثبات نمی كند ،و فرضا اگر به امكان استعدادی شيئيت بدهيم اشكال میشود كه خود آن چهوضعی دارد ؟ اگر حادث باشد آن نيز به ماده و امكان نياز دارد . به اينمعنی كه وجود زيد كه حادث است مسبوق به امكان است و مسبوق است بهماده ای كه حامل امكان است و خود آن امكان هم شی ای است كه حادث استو بنابراين مسبوق است به امكان ديگر الی مالانهايه كه اين محال است .ولی اگر [ امكان را ] اضافه بدانيم اين اشكال پيش نمی آيد ، چون اضافهدر حقيقت مقوله نيست بلكه انتزاعی است . در اين مورد بيان آقای طباطبائی بيان بهتری است ، ايشان میگويند درواقع امكان استعدادی و ماده يك شیء هستند و از تعبير حامل و محمول نبايدبه اشتباه |
