کتابخانه الکترونيکي انهار

است و هم طبيب و هم فيزيكدان و رياضيدان . در فيزيك و رياضيات شهرت‏
جهانی دارد و از عوامل مؤثر در پيشرفت رياضيات جهانی بشمار می‏رود . در
سال 354 متولد شده و در حدود سال 430 در گذشته است ( 1 ) در تتمه‏
صوان‏الحكمة می‏نويسد كه طرحی برای استفاده از آب نيل هنگام كاهش آب‏
تهيه كرد و با خود بقاهره برد ولی مورد توجه الحاكم بالله واقع نشد بلكه‏
مغضوب وی گشت و از آنجا به دمشق فرار كرد . و هم می‏نويسد فوق‏العاده‏
متعبد و متشرع بود و به شريعت احترام می‏گذاشت ، حالت توجه او را در
حين مرگ نيز يادآور می‏شود . گويند قسمتی از ايام او در مغرب گذشته است‏
( 2 ) مرحوم سيد حسن تقی‏زاده در تاريخ علوم در اسلام می‏گويد : وی مؤلفات‏
زيادی دارد ، گوئی همه عمر به تأليف اشتغال داشته است . ابن الهيثم به‏
قول سارتون بزرگترين عالم مسلمين در حكمت طبيعی ( فيزيك ) و يكی از
بزرگترين ارباب اين فن در كل تاريخ بوده است ، كتاب معروف او در علم‏
مناظر تأثير عظيمی در ترقی علم در مشرق و مغرب نموده و روجر بيكن‏
فيلسوف بزرگ و كپلر مؤسس قوانين جديد علم نجوم هر دو از تأثير كتاب‏
او بهره‏مند شده‏اند . . . ابن الهيثم تحقيقات دقيق و بسيار عالی درباب‏
نور و قوانين آن كرده و ظاهرا اول كسی است كه اطاق تاريك ( امتحانات‏
نوری ) را استعمال كرده است . . . اين دانشمند معادلات چهار درجه‏ای را
حل كرده و سعی كرده عمق كره هوا را تعيين كند . . . ) ( 3 ) .
همزمان با اين طبقه . رياضيون درجه اول ظهور كرده‏اند از قبيل ابوالوفاء

پاورقی :
( 1 ) تاريخ علوم در تمدن اسلامی صفحه . 293
( 2 ) مدرك سابق‏الذكر .
( 3 ) كتاب تاريخ علوم در اسلام مرحوم تقی‏زاده متأسفانه ناتمام است و
ظاهرا مستقلا چاپ نشده است . در نشريه مقالات و بررسی‏ها از شماره دوم تا
هشتم چاپ شده است . قسمتهای فوق از دفتر هفتم و هشتم آن نشريه صفحه 164
نقل شد .