کتابخانه الکترونيکي انهار

فقه و فقاهت

از مهمترين فنون علمی اسلامی ، فن فقه است . فن فقه عبارت است از فن‏
استخراج و استنباط احكام از مدارك : كتاب ، سنت ، اجماع ، عقل . علم‏
فقه يك علم نظری است ، برخلاف حديث كه صرفا نقلی و حفظی است .
مسلمين از قرن اول به " اجتهاد " پرداختند اجتهاد به مفهوم صحيح از
لوازم دينی مانند اسلام است كه از طرفی دين همگانی است ، به قوم و نژاد
و منطقه‏ای اختصاص ندارد ، و از طرف ديگر همه زمانی است و دين خاتم‏
است و در همه شرايط متغير روزگار كه لازمه تمدن بشری است حاكم است .
برخی می‏پندارند كه اجتهاد در ميان اهل تسنن در قرن اول پيدا شد و در
ميان شيعه در قرن سوم . علت تاخر شيعه را در فقه بی‏نيازی شيعه از اجتهاد
به واسطه حضور ائمه اطهار ، معرفی می‏كنند . اما همچنانكه ما در مقاله‏های‏
" اجتهاد در اسلام " ( 1 ) و الهامی از شيخ الطائفه " ( 2 ) اثبات‏
كرده‏ايم اين نظر اشتباه است .
فقه بمعنی فن استنباط و استخراج و تطبيق اصول و كليات بر جزئيات از
صدر اول هم در ميان شيعه وجود داشته و هم در ميان اهل سنت ، با اختلافات‏
اساسی كه از نظر منابع فقه و اعتماد يا عدم اعتماد به رأی و قياس ميان‏
اين دو فرقه اسلامی وجود داشته است . اهل تسنن مدعی هستند اول فرد
مسلمانی كه اجتهاد كرد ، معاذبن جبل از اصحاب رسول خدا است كه به امر
آن حضرت سفری برای تبليغ اسلام به يمن رفت و داستانش معروف است .
علامه فقيد ، سيد حسن صدر ، در كتاب تأسيس الشيعه می‏نويسد :
" اولين كتاب فقهی شيعه در عصر اميرالمؤمنين علی عليه‏السلام وسيله‏
عبيدالله بن ابی رافع ، كه كاتب و خزانه‏دار آن حضرت بود تأليف شد "
ما قبلا از عبيدالله و پدرش

پاورقی :
( 1 ) نشريه سالانه مكتب تشيع ، شماره . 3
( 2 ) كتاب هزاره شيخ طوسی جلد دوم و يادنامه شيخ طوسی جلد سوم .