منطقی و انسانی بود . آنها عرب را به كتاب خدا دعوت كردند . گفته رسول‏
خدا راست آمد كه فرمود : " به خدا قسم آخر كار عجم شما را به دين اسلام‏
و كتاب خدا دعوت خواهد كرد آنچنانكه در اول كار آنها را به كتاب خدا
دعوت كرديد ( 1 ) در قيامهايی كه در صدر اسلام از طرف مسلمانان ايرانی‏
صورت گرفت سخن از تساوی انسانهاست نه فضيلت عجم بر عرب .
نهضت سياه جامگان خراسان عليه مظالم و تبعيضات اموی به نام اسلام و
عدل اسلامی آغاز گشت نه به نام ديگر . داعيان و نقيبان عباسيان كه‏
مخفيانه به دعوت می‏پرداختند دم از عدل اسلامی می‏زدند و مردم را به "
الرضی من آل محمد " می‏خواندند .
رايتی كه برای مردم خراسان از طرف صاحب دعوت ( كه نامش مخفی نگه‏
داشته می‏شد ) رسيد سياه بود و آيه مباركه « اذن للذين يقاتلون بانهم‏
ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدير »بر آن ثبت بود .
در آغاز نهضت ، نه نام آل عباس در ميان بود و نه نام ابومسلم و نه‏
نام قوميت ايرانی و نه نام ديگر ، تنها نام اسلام و قرآن و اهل بيت و
عدل و مساوات اسلامی مطرح بود و هيچ شعاری در بين نبود جز شعارهای مقدس‏
اسلامی ، ابومسلم بعدها از طرف‏ابراهيم امام معرفی شد . در يكی از سفرها
كه داعيان عباسی مخفيانه به مكه آمدند و با ابراهيم امام ملاقات كردند ،
او ابومسلم را كه هيچ معلوم نيست كی است ؟ اهل كجاست ؟ عرب است يا
ايرانی ؟ معرفی كرد و چون ابومسلم در خراسان ظهور كرد به نام ابومسلم‏
خراسانی معروف شد !
برخی تاريخ نويسان ايرانی اخيرا كوشش دارند كه همه موفقيتهای قيام‏
سياه جامگان را مرهون شخصيت ابومسلم معرفی كنند . شك نيست كه ابومسلم‏
سردار لايقی بوده است ، ولی آن چيزی كه زمينه را فراهم كرد چيز ديگر

پاورقی :
( 1 ) سفينة البحار ، ماده " ولی " رجوع شود به صفحه 139 اين كتاب .

404