کتابخانه الکترونيکي انهار

ابن عباس با همه تبحری كه در تفسير داشت می‏گفت : در مقابل علی همچون‏
قطره‏ای در مقابل دريا هستم .
جرجی زيدان مدعی است كه تا آخر قرن اول هجری تفسير قرآن زبان به زبان‏
نقل می‏شد و نخستين كسی كه تفسير قرآن را به صورت كتاب درآورد مجاهد بود
( متوفا در 104 هجری ) سپس امثال واقدی و طبری در قرن دوم و سوم‏
تفسيرهايی نوشتند ( 1 ) .
ولی البته اين نظر صحيح نيست . ابن عباس و حتی سعيدبن جيبر پيش از
مجاهد به نگارش تفسير قيام كرده‏اند . اين نظر جرجی زيدان تابع يك نظر
كلی‏تری است كه مدعی است مسلمين در تمام قرن اول هيچ تأليفی نداشته‏اند .
نظر جرجی زيدان با دلائل قطعی مردود شناخته شده است . ما در ضمن فصول‏
آينده به بطلان نظر او اشاره خواهيم كرد .
ايرانيان همان‏طور كه به فن قرائت قرآن اهتمام ورزيدند به فن تفسير نيز
اهتمام ورزيدند .
اهتمام ايرانيان به تفسير و فقه و حديث كه مستقيما با متن اسلام مربوط
بوده است از هر مورد ديگر بيشتر بوده است . برای ما فعلا ممكن نيست همه‏
مفسران ايرانی را از صدر اسلام تا عصر حاضر معرفی كنيم . اگر بنای چنين‏
كاری باشد " مثنوی هفتاد من كاغذ شود " در هر قرنی صدها و هزارها مفسر
وجود داشته است و صدها تفسير نگاشته شده است . تحقيق درباره همه آنها و
جدا كردن ايرانيان از غير ايرانيان يك عمر وقت می‏خواهد . ولی برای‏
اينكه نمونه‏ای از خدمات ايرانيان در تفسير ارائه داده شود كافی است كه‏
نظری به تفاسير برجسته و مفسران مشهور و معروف ميان مسلمين بيندازيم .
خواهيم ديد اكثر اين مفسران ايرانی بوده‏اند .
ما اين افراد را از ميان كسانی انتخاب می‏كنيم كه يا چون از مفسران‏

پاورقی :
( 1 ) تاريخ تمدن ، ترجمه فارسی ، جلد 3 ، صفحه . 95