به وجود آورد كه تمام دنيای اسلام را به هم مربوط ساخت و عامل مهمی درخلق هر نوع اثر هنری گرديد ، تباين در هنر دينی و غير دينی آنطور كهدنيای غرب میشناسد در اينجا به كلی از بين رفته است . البته عبادتگاههابه علت احتياجات عملی ، شكل معماری خاصی پيدا كرده اند ولی تزيين آنهادرست مطابق قواعدی بوده كه در مورد ابنيه غير دينی هم رعايت شده است (1 ) . ايضا میگويد : آنچه در اينجا كمال اهميت را دارد اينست كه با وجود برخوردهای شديدسياسی در قرون وسطی ، بين تمام كشورهای اسلامی روابطی وجود داشت كه نهتنها معاملات تجاری را رونق میداد ، بلكه امكان توسعه و تبادل پيشرفتهایفرهنگی را نيز ميسر میساخت . سفرنامههای جهانگردان و جغرافيدانان بزرگعرب حاكی از آن است كه چگونه مردم يك كشور از مزايای كشورهای ديگرمطلع بوده اند . بنابراين جای هيچگونه تعجبی نيست اگر میبينيم كهكشفيات تكنيكی جديد و پيشرفتهای هنری با سرعت به همه جا راه پيدا كند .هر كس در مكتب جهان بينی غربی تعليم ديده است بايد پيش خود مجسم كندكه در دنيای اسلام شرائط اوليه ديگری حكمفرما بود و اين شرائط بيش از هرچيز در خلق آثار هنری مؤثر بود ( 2 ) . آنچه اين دانشمند میگويد اگر چه مخصوص ايران نيست ، و شامل تمامقلمرو اسلامی می شود ولی به هر حال شامل ايران هم هست نكته جالب در بياناين دانشمند اينست كه میگويد مسلمانان از نژادهای مختلف بر رویاختلافات پاورقی : ( 1 ) هنر اسلامی ، ترجمه مهندس هوشنگ طاهری ، صفحه . 6 ( 2 ) همان كتاب ، صفحه . 8 |