میبايست مشمول قانون ماليات باشند مستثنی بودند . انوشيروان كه در وضع مالياتها تجديد نظر كرد و اصلاحاتی نمود باز هم " بزرگان ، نجبا ، سربازان ، روحانيون ، دبيران و ساير خدمتگزاران دولت را مستثنی كرد " ( 1 ) . بديهی است كه اين تبعيضها و استثناها روح طبقه ماليات پرداز را ناراضی و عاصی میگردانيد . از برخی جريانات تاريخی آن عصر كم و بيش میتوان به اخلاق عامه مردم پی برد . كامل ابن اثير مینويسد : هنگامی كه رستم فرخ زاد در سرزمين بين النهرين به مقابله سپاه اسلام میرفت با عربی برخورد كرد . عرب ضمن گفت و شنود با رستم اظهار يقين كرد كه ايرانيان شكست میخورند . رستم به طنز گفت : پس ما بايد بدانيم كه از هم اكنون در اختيار شما هستيم . عرب گفت : اين اعمال فاسد شماست كه چنين سرنوشتی برای شما معين كرده است ، رستم از گفت و شنود با عرب ناراحت شد و دستور داد گردن او را بزنند . رستم با سپاهيانش به " برس " رسيدند و منزل كردند ، سپاهيان رستم ريختند ميان مردم و اموال شان را تاراج كردند ، به زنان دست درازی كردند ، شراب خوردند و مست كردند و عربده كشيدند ، ناله و فرياد مردم بلند شد ، شكايت سربازان را پيش رستم بردند . رستم خطابهای القا كرده ، به سپاهيان گفت : مردم ايران ! اكنون میفهمم كه آن عرب راست گفت كه اعمال زشت ما سرنوشت شومی برای ما تعيين كرده است . من اكنون يقين كردم كه عرب بر ما پيروز خواهد شد ، زيرا اخلاق و روش آنها از ما بسی بهتر است . همانا خداوند در گذشته پاورقی : |