است و او در ملك خود شريك ندارد « لم يتخذ صاحبه و لا ولدا و لم يكن له‏
شريك فی الملك و لم يكن له ولی من الذل و كبره تكبيرا ».
توحيد در عبادت مربوط است به عكس العمل بنده در برابر خالق ، يعنی‏
همان طور كه او يگانه در ذات و در صفات و در افعال است ، انسان نيز در
مقام پرستش بايد تنها او را پرستش كند و به او ملتجی شود .
« و ما امروا الا ليعبدوا الله مخلصين له الدين ».
آنچه در مورد زردشت محقق است اين است كه به توحيد در عبادت دعوت‏
می‏كرده است . اهورامزدا كه از نظر شخص زردشت نام خدای ناديده خالق‏
جهان و انسان است تنها موجودی است كه شايسته پرستش است . زردشت كه‏
رسما خود را مبعوث از جانب اهورامزدا می‏خوانده است مردم را از پرستش‏
ديوها كه معمول آن زمان بوده است نهی می‏كرده است .
آقای دكتر معين انكار دارد كه آريائيان قبل از زردشت قوای مضر طبيعت‏
را و يا ديوها را می‏پرستيده‏اند ، مدعی است كه آريائيان در دوره طبيعی‏
محض فقط قوا و ارواح سودمند طبيعت را می‏پرستيده‏اند نه قوا و يا ارواح‏
مضره را ، می‏گويد :
آنان ( آريائيان ) از اين ارواح مضر متنفر بودند ، آنها را لعنت‏
می‏كردند و هيچ وقت در صدد بر نمی‏آمدند كه رضايت خاطرشان را فراهم و به‏
واسطه قربانيها ، اوراد و عبادتهای مختلف غضب ايشان را مبدل به رحمت‏
سازند و همين خود يكی از وجوه اختلاف اساسی معتقدات اقوام آريايی با
اقوام ترك و مغول می‏باشد ، چه مطابق عقيده اينان بايد قوای مضر را
بوسيله عبادت و قربانيها ارضا كرد ، بايد مرحمت و دفع مضرت آنان را
خريد و با ايشان ساخت ( 1 ) .

پاورقی :
( 1 ) مزديسنا و ادب پارسی صفحه . 36

224