گستردگی و همه جانبگی در اين بخش به خدماتی كه متقابلا ايران و ايرانيان نسبت به اسلام و ياتمدن اسلامی انجام دادهاند میپردازيم . در آغاز بخش دوم تذكر داديم كهخدمت يك قوم به يك دين اين است كه نيروهای مادی و معنوی خود ، ذوق واستعداد و فكر و ابتكار خود را در اختيار آن قرار دهد و در اين كار خلوصنيت داشته باشد . ايرانيان بيش از هر ملت ديگر نيروهای خود را در اختيار اسلام قراردادند و بيش از هر ملت ديگر در اين راه صميميت و اخلاص نشان دادند .در اين دو جهت هيچ ملتی به پای ايرانيان نمیرسد . حتی خود ملت عرب كهدين اسلام در ميان آنها ظهور كرد . هدف ما در اين بخش اثبات اين دوجهت است خصوصا جهت دوم . راجع به خدمات فراوان ايرانيان به اسلام زياد سخن گفته میشود . ولیكمتر به اين نكته توجه میشود كه ايرانيان شاهكارهای خود را در راه خدمتبه اسلام به وجود آوردند ، و جز نيروی عشق و ايمان نيروی ديگری قادر نيستشاهكار خلق كند . و در حقيقت اين اسلام بود كه استعداد ايرانی را تحريككرد و در او روح تازهای دميد و او را به هيجان آورد ، اگر نه چراايرانيان صد يك اين همت را در راه كيش پيشين خويش بروز ندادند .به همان نسبت كه اسلام يك دين همه جانبه است و بر جنبههای مختلفحيات بشری سيطره دارد ، خدمات ايرانيان به اسلام نيز وسيع و گسترده وهمه جانبه است و در صحنهها و جبهههای گوناگون صورت گرفته است . ما دراين مختصر |