کتابخانه الکترونيکي انهار

زردشتيان از نظر توجيه جهان ، ثنوی بوده يا نبوده‏اند ، از نظر پرستش چه‏
وضعی داشته‏اند ؟ فرضا از نظر توجيه جهان و هستی يعنی از نظر توحيد در
ذات و در خالقيت موحد بوده‏اند آيا از نظر عمل ، يعنی از نظر عكس العمل‏
پرستشی بشر در مقابل پديد آورنده هستی ، روشی توحيد آميز داشته‏اند يا
شرك آميز ؟
توحيد ذاتی و توحيد در خالقيت مستلزم توحيد در عبادت نيست ، اعراب‏
جاهليت از آن نظر غالبا موحد بودند « و لئن سئلتهم من خلق السموات و
الارض ليقولن الله »( 1 ) اگر از آنها پرسيده شود آفريننده آسمانها و
زمين كيست خواهند گفت : خدا . آنها بتها را خالق و آفريننده نمی‏دانستند
بلكه معبود می‏دانستند . غالب بت پرستان جهان چنين بوده‏اند . عليهذا
فرضا آيين زردشتی را از نظر توحيد ذاتی و افعالی ، آيينی توحيدی بدانيم‏
كافی نيست كه از نظر عبادت و پرستش نيز توحيدی بدانيم .
عبادت زردشتيان از قديم الايام در آتشكده و در پيشگاه آتش بوده است .
ماهيت اين عمل چيست ؟ آيا اينها واقعا اهورامزدا را در حضور آتش‏
می‏پرستند ، يا خود آتش را ؟ همچنانكه عرب جاهليت در عين اينكه می‏گفت‏
« هؤلاء شفعاؤنا عند الله »( 2 ) اينها شفيعان و وسائط ما در نزد خدا
هستند ، اقرار داشت كه آنها را می‏پرستند : " « ما نعبدهم الا ليقربونا
الی الله زلفی »" ( 3 ) ما اينها را نمی‏پرستيم جز برای اينكه ما را به‏
خداوند متعال نزديك كنند .
آقای دكتر معين می‏گويد :
. . . زرتشتيان را نظر به همين تقديس آتش ، ايرانيان مسلمان آتش‏
پرست و آذرپرست خوانده‏اند ، در صورتی كه آتش به منزله خدای ويژه يا
رب النوع مستقل نبوده است ، چنانكه در ميان آريائيان پيش از ظهور
زردشت بوده ، بلكه همان گونه كه كعبه مورد ستايش مسلمانان

پاورقی :
( 1 ) سوره لقمان ، آيه . 25
( 2 ) سوره يونس ، آيه . 18
( 3 ) سوره زمر ، آيه . 3