- پس زشتيها و پليديها ساخته كيست ؟
- زشتيها و پليديها را انگرامئنيو يعنی اهريمن بدين جهان آورده است .
- پس بدينگونه در جهان دو خدا وجود دارد ؟
- آری در جهان دو آفريدگار هست . . " .
ولی ظاهرا ماخذ جوزف گئر روايات زردشتی است نه ماخذ تاريخی . اگر
بخواهيم به روايات سنتی زردشتيان اعتماد كنيم بدون شك بايد زردشت را
ثنوی بدانيم . چه مدركی از كتاب " ونديداد " كه جزئی از اوستای ساسانی‏
است بالاتر ؟ در اين كتاب حتی سرزمينها تقسيم شده است ، سرزمينهای‏
پرخير و بركت مخلوق اهورامزدا و سرزمينهای بی خير و بركت مخلوق اهريمن‏
معرفی شده است .
و - چنانكه گفتيم - مختلف بودن مفاد گاتها سبب شده كه دانشمندان‏
درباره ثنويت و يكتا شناسی زردشت اختلاف نظر داشته باشند .
گيرشمن ايران شناس معروف در كتاب " ايران از آغاز تا اسلام ( 1 )
می‏گويد :
آيين زردشتی مبنی بر توحيد نبود ، ولی در عهد ساسانی بر اثر نفوذ اديان‏
بزرگ ( مسيحيت ) وحدت را پذيرفت .
و بر عكس دو مزيل همچنانكه سابقا نقل كرديم معتقد است كه زردشت به‏
توحيد دعوت می‏كرده است .
شهرستانی در الملل والنحل زردشت را موحد می‏داند . شهرستانی تحت تاثير
عقائد فلسفی و كلامی اسلامی مسئله خير و شر را به نحوی توجيه می‏كند كه فقط
با انديشه‏های اسلامی منطبق است نه با انديشه‏های زردشتی .
حقيقت اين است كه اگر توحيد را از همه جهات در نظر بگيريم بسيار
مشكل است كه بتوانيم آيين زردشت را يك آيين توحيدی بدانيم .

پاورقی :
( 1 ) به نقل كتاب مزديسنا و ادب پارسی ، ص . 264

228