كه شهر كوچكی است در عراق ، مركز فقه و فقاهت بود . حلب ( از نواحیسوريه ) نيز مدتی مركز فقهاء بزرگ بوده است . در دوران صفويه بود كهمركزيت به اصفهان انتقال يافت و در همان زمان حوزه نجف وسيله مقدساردبيلی و ديگر اكابر احيا شد كه تا امروز ادامه دارد . از شهرهای ايران، تنها شهر قم است كه در قرون اول اسلامی ، در همان زمان كه بغداد مركزفقاهت اسلامی بود ، وسيله فقهائی نظير علی بن بابويه و محمدبن قولويه بهصورت يكی از مراكز فقهی درآمد همچنان كه در دوره قاجار وسيله ميرزاابوالقاسم قمی صاحب قوانين نيز احيا شد و بار ديگر در سال 1340 هجریقمری يعنی در حدود 56 سال پيش وسيله مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائری يزدیبار ديگر احيا شد و اكنون يكی از دو مركز بزرگ فقهی شيعه است .عليهذا ، گاهی بغداد ، زمانی نجف ، دورهای جبل عامل ، ( لبنان )برههای حلب ، ( سوريه ) مدتی حله ، ( عراق ) عهدی اصفهان و دورانهائی قممركز نشاط فقهی و فقهاء بزرگ بوده است . در طول تاريخ مخصوصا بعد ازصفويه در شهرهای ديگر ايران از قبيل مشهد ، همدان ، شيراز ، يزد ، كاشان، تبريز ، زنجان ، قزوين ، و تون ( فردوس فعلی ) حوزههای علميه عظيم ومعتبری بوده است ولی هيچيك از شهرهای ايران به استثنای قم و اصفهان ، ودر مدت كوتاهی كاشان ، مركز فقهاء طراز اول نبوده و عالیترين و يا دررديف عاليترين حوزههای فقهی به شمار نمیرفته است . بهترين دليل بر نشاطعلمی و فقهی اين شهرها وجود مدارس بسيار عالی و تاريخی است كه در همهشهرستانهای نامبرده موجود است و يادگار جوش و خروشهای علمی دورانهایگذشته است . د - فقهاء جبل عامل نقش مهمی در خط مشی ايران صفويه داشتهاند . چنانكهمیدانيم ، صفويه درويش بودند ، راهی كه ابتدا آنها براساس سنت خاصدرويشی خود طی میكردند اگر با روش فقهی عميق فقهاء جبل عامل تعديل نمیشد، و اگر |
