جوشش و جنبش علمی مسلمين در نقطه معين و از موضوع معين و به وسيله شخص معين آغاز شد . اكنون ببينيم در چه نقطه و مكانی اين كار آغاز گشت ؟ و نخستين حوزه علمی مسلمين در كجا تشكيل شد ؟ جوشش و جنبش علمی مسلمين از مدينه آغاز شد . اولين كتابی كه انديشه مسلمين را به خود جلب كرد و مسلمين در پی درس و تحصيل آن بودند قرآن و پس از قرآن احاديث بود . اين بود كه اولين حوزه علمی در مدينه تأسيس شد . برای اولين بار عرب حجاز در مدينه با مسئله استادی و شاگردی و نشستن در حلقه درس و حفظ و ضبط آنچه از استاد میشنود آشنا شد . مسلمين با حرص و ولع فراوانی آيات قرآن را كه تدريجا نازل میگشت فرا میگرفتند و به حافظه میسپردند و آنچه را كه نمیدانستند از افرادی كه رسول خدا آنها را مامور كتابت آيات قرآن كرده بود و به كتاب وحی معروف بودند میپرسيدند . بعلاوه بنا به توصيههای مكرر رسول خدا سخنان آنحضرت را كه به سنت رسول معروف بود از يكديگر فرا میگرفتند در مسجد پيغمبر رسما حلقههای درس تشكيل میشد و در آن حلقه به بحث و گفتگو درباره مسائل اسلامی و تعليم و تعلم پرداخته میشد . روزی رسول خدا وارد مسجد شد و ديد دو حلقه در مسجد تشكيل شده است ، در يكی از آنها افراد به ذكر و عبادت مشغولند و در يكی ديگر به تعليم و تعلم . پس از آنكه هر دو را از نظر گذراند فرمود " « كلاهما علی خير و لكن بالتعليم ارسلت » " يعنی هر دو جمعيت كار نيك میكنند اما من برای تعليم فرستاده شدهام . رسول خدا آنگاه رفت و در حلقهای كه آنجا تعليم و تعليم بود نشست ( 1 ) . بعد از مدينه ، عراق محيط جنب و جوش علمی گشت . در عراق ابتدا دو شهر بصره و كوفه مركز علم بودند . اما پس از بنای بغداد ، آن شهر مركز علمی شد و در آن شهر بود كه علوم ملتهای ديگر به جهان اسلام منتقل گشت بعدها ری پاورقی : |
