جوشش و جنبش علمی مسلمين در نقطه معين و از موضوع معين و به وسيلهشخص معين آغاز شد . اكنون ببينيم در چه نقطه و مكانی اين كار آغاز گشت؟ و نخستين حوزه علمی مسلمين در كجا تشكيل شد ؟ جوشش و جنبش علمی مسلمين از مدينه آغاز شد . اولين كتابی كه انديشهمسلمين را به خود جلب كرد و مسلمين در پی درس و تحصيل آن بودند قرآن وپس از قرآن احاديث بود . اين بود كه اولين حوزه علمی در مدينه تأسيسشد . برای اولين بار عرب حجاز در مدينه با مسئله استادی و شاگردی ونشستن در حلقه درس و حفظ و ضبط آنچه از استاد میشنود آشنا شد . مسلمينبا حرص و ولع فراوانی آيات قرآن را كه تدريجا نازل میگشت فرا میگرفتندو به حافظه میسپردند و آنچه را كه نمیدانستند از افرادی كه رسول خدا آنهارا مامور كتابت آيات قرآن كرده بود و به كتاب وحی معروف بودندمیپرسيدند . بعلاوه بنا به توصيههای مكرر رسول خدا سخنان آنحضرت را كه بهسنت رسول معروف بود از يكديگر فرا میگرفتند در مسجد پيغمبر رسماحلقههای درس تشكيل میشد و در آن حلقه به بحث و گفتگو درباره مسائلاسلامی و تعليم و تعلم پرداخته میشد . روزی رسول خدا وارد مسجد شد و ديددو حلقه در مسجد تشكيل شده است ، در يكی از آنها افراد به ذكر و عبادتمشغولند و در يكی ديگر به تعليم و تعلم . پس از آنكه هر دو را از نظرگذراند فرمود " « كلاهما علی خير و لكن بالتعليم ارسلت » " يعنی هر دوجمعيت كار نيك میكنند اما من برای تعليم فرستاده شدهام . رسول خدا آنگاه رفت و در حلقهای كه آنجا تعليم و تعليم بود نشست ( 1) . بعد از مدينه ، عراق محيط جنب و جوش علمی گشت . در عراق ابتدا دوشهر بصره و كوفه مركز علم بودند . اما پس از بنای بغداد ، آن شهر مركزعلمی شد و در آن شهر بود كه علوم ملتهای ديگر به جهان اسلام منتقل گشتبعدها ری پاورقی : ( 1 ) منية المريد شهيد ثانی ، صفحه . 5 |
