داشته است . از كتاب " المعارف " ابن قتيبه و " الاعلاق النفيسة "ابن رسته ، نقل شده كه قريش در جاهليت به وسيله اعراب حيره ، كم وبيش ، با آن آشنا بوده است . به هر حال گروهی در قرون اوليه اسلامی نام برده میشوند كه برخی ايرانی وبرخی عربند و متهم به زندقه بودهاند از قبيل : عبدالكريم بن ابیالعوجاء ،صالح بن عبدالقدوس ، ابوشاكرديصانی ، ابن الراوندی ، بشاربن برد ،عبدالله بن مقفع ، يونس بن ابی فروه ، حماد عجرد ، حمادراوية ، حمادبنزبرقان ، يحيیبن زياد ، مطيع بن اياس ، يزدان بن باذان ، يزيدبن الفيض، افشين ، ابونواس ، علی بنالخليل ، ابن مناذر ، حسين بن عبدالله بنعباس ، عبدالله بن معاوية بن عبدالله بن جعفر ، داودبن علی ، يعقوب بنفضل بن عبدالرحمان مطلبی ، وليدبن يزيدبن عبدالملك ، ابومسلم خراسانی ،برامكه . بعضی از نامبردگان از قبيل ابن ابی العوجاء قطعا به ماوراء ماده وطبيعت معتقد نبودهاند . از نظر احاديث شيعه كه حاكی از مباحثات واحتجاجاتی است كه اين مرد با ائمه اطهار و اصحاب ائمه میكرده است جایترديد نيست كه وی منكر ماوراء ماده و طبيعت بوده است . زنديق بودنبعضی از افراد ديگر نيز كه نامشان برده شد جای ترديد نيست ، ولی زنديقبودن برخی ديگر از آنان سخت مورد ترديد است . از قرائن به دست میآيد كه پيدايش گروهی زنديق به معنی مانوی و دوخدائی و معتقد به دو اصل نور و ظلمت ، و يا به معنی دهری و منكر ماوراءطبيعت و ماده ، دستاويزی برای رجال سياست و برخی متنفذين ديگر شد كهدشمنان شان را با اين نام و اين بهانه از بين ببرند . لهذا به هيچ وجهنمیتوان اعتماد كرد كه همه كسانی كه مورد اين اتهام واقع شدهاند واقعازنديق بودهاند . خصوصا اينكه در ميان متهمان افرادی ديده میشوند كه بهزهد و نيكی و وفاداری به اسلام معروفند ، برخی از آنها از شيعيان مخلص ومورد عنايت اهلالبيت میباشند و دشمن سرسخت خلفا . |
