قوله عليه السلام : فساق النّاس حتّى بوّاهم محلّتهم
اشاره دارد به پيشبرد عقلى آنها در انديشه و درك از طريق معجزاتى كه در اثبات نبوّت به وسيله نزول آيات كريمه قرآن ، و صدور سنّت پيامبر انجام شد ، تا او را تصديق كردند و در نتيجه در راه خدا به شناخت حقيقى دست يافتند .
پيامبر ، نيكوكاران را به پيمودن راه حق ترغيب مىكرد و بدكاران را از كجروى برحذر مىداشت ، بدين سان همگان ، بزودى منزلت و مقام انسانى خود را باز يافتند و بدرجات و مراتب شايسته خويش رسيدند آرى مقام و منزلتى ، كه از ازل در به وجود آوردن انسانها مورد توجّه و عنايت خداوند متعال بوده است و معنى آهنگ و قصد حركت به سوى خدا ، كه اسلام و دين و ايمان ناميده مىشود ،
چيزى غير از اين نيست . نجات و خلاصيى كه محقّقا هيچ ترسى به همراه ندارد و بر پوينده آن باكى نباشد و در عوض براى منحرفان از اين طريق رهايى متصور نيست ، مضمون عبارت : و بلّغهم منجاتهم امام ( ع ) مىباشد سپس در برشمارى نعمتهاى مسلمانان در بركت بعثت مىفرمايند : و استقامت قناتهم مقصود از « قناة » در مجاز نيرومندى ، پيروزى و دولتى است كه براى مسلمانها حاصل گرديد به كار گرفتن اين نوع مجاز از باب اطلاق نام سبب بر
[ 158 ]
مسبب است ، بدين توضيح كه نيزه و ستون فقرات سبب نيرومندى و قدرت است ، نسبت دادن استوارى و پايدارى به نيزه يا ستون فقرات مسلمانان به معنى نظام يافتن قدرتمندى و شكلگيرى حكومت آنها است قوله : و اطمأنت صغاتهم با برانگيخته شدن رسول خدا صغات اعراب آرامش يافت امام ( ع ) لفظ صغات را از حال تزلزل آميز عرب در زمان جاهلى استعاره آورده است . جهت مشابهت اين است كه اعراب قبل از اسلام در زندگى و معيشت خود آرامشى نداشتند . هر گروه ، گروهى ديگر را مورد تجاوز و ستم قرار مىداد . همواره سرگرم چپاول و غارت يكديگر و در حال كوچ بودند ، همچون كسى كه بر سنگ صاف و لغزندهاى به حال تزلزل و دلهره و اضطراب بايستد . ولى با آمدن پيامبر آرامش يافتند و در محلهاى خود استقرار يافتند . تمام اين امتيازها به بركت بعثت رسول خدا حضرت محمد ( ص ) نصيب اعراب شد .
