و رابعا غزالی چون به همه چيز جنبه اخلاقی میدهد ، خيلی جنبه اخلاقی وفردی داده است و خيال كرده كه ربا از آن جهت حرام است كه انسان پول رااز آن جهت میخواهد كه پول برای آن جهت قرار داده نشده است . تلويحامیخواهد بگويد هيچ علتی جز اين جهت ندارد . به موضوع « لا تظلمون و لاتظلمون »و موضوع « و ما اتيتم من ربا ليربو فی اموال الناس » توجهنكرده است . 3 - علامه طباطبائی توجه كردهاند كه دليل ايشان فقط در ربای مصرفی جاریاست . در ربای توليدی بيانی ديگر ذكر كردهاند . ادلهای كه بالاجمالوالاشاره ذكر كردهاند از اين قرار است : الف : اقل ما فيه انه يوجب انجرار المال تدريجا الی المال الموضوعللربا من جانب . اين دليل را به تمركز ثروت و فاصله طبقاتی میتوان تفسير كرد . خلاصهاشاين است كه لازمه ربا پيدايش سرمايه دارهای بزرگ است ، لازمه ربا اضافهشدن ربح به سرمايه است . جواب اين است : در تجارت و مضاربه نيز چنين است . به علاوه بايد ديداصل ثروتی كه از ربا به دست آيد مشروع است و ثروت مشروع نيز نبايدمتمركز شود ، يا اصل ثروتی كه از راه ربا به دست آيد نامشروع است ؟ درصورت اول راه علاج آن اخذ ماليات است نه بستن راه تحصيل ثروت مشروع ،و صورت دوم را اين دليل بيان نمیكند . ب : و يوجب ازدياد رؤس اموال التجاره واقتدارها ازيد مما هی عليهابحسب الواقع . |